Μιχάλης Πάτσης
 |
| Ντμίτρι Αφινογκένοφ (1965-2018) |
Ο Δημήτρης Αφινογκένοφ (1965-2018) ήταν Ρώσος ελληνιστής κατ' αρχάςб και βυζαντινολόγος ειδικότερα ο οποίος διέπρεψε στη μελέτη και μετάφραση ελληνικών κειμένων της βυζαντινής περιόδου, αλλά και στην βυζαντινή ιστορία.
Σπούδασε κλασική φιλολογία (1982-87) στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας Λομονόσοφ και αμέσως μετά (1990) έγραψε διατριβή επί υφηγεσία με θέμα «Κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις της πρώιμης συριακής λογοτεχνίας». Έτσι έγινε συνεργάτης του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Ιστορίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, μια θέση που την κράτησε ως το τέλος της ζωής του, αλλά από το 1999 είχε τον τίτλο «εξέχοντος επιστημονικού συμβούλου του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών».
Το 1998 υπεράσπισε διδακτορική διατριβή με θέμα «Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και η αυτοκρατορική εξουσία στην βυζαντινή γραμματεία της δευτέρας περιόδου της Εικονομαχίας». Τη διατριβή αυτή την εξέδωσε με τον τίτλο «Ο Πατριάρχης Κων/πόλεως και η κρίση της εικονομαχίας 784 - 847» (1997). Το κείμενο αυτό αποτέλεσε την πρώτη μελέτη στα ρωσικά για την περίοδο αυτή μετά την επανάσταση του 1917 και ο Αφινιγκένοφ αναδείχθηκε σε σπουδαίο ερευνητή.
Από το 1996 είναι μέλος της Έδρας της Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Μόσχας και μάλιστα από τα βασικά στελέχη αυτής της έδρας. Παρέμεινε ως το τέλος αφοσιωμένος στο τμήμα και στη Σχολή.
Ο Αφινογκένοφ είχε κερδίσει υποτροφίες, είχε συμμετάσχει στο εξωτερικό σε πολλά προγράμματα και είχε λάβει μέρος σε εργασίες στο εξωτερικό. Το 1992-93 είχε γίνει μέλος της ομάδας Dumbarton Oaks, το 1998-99, επιστημονικός σύμβουλος του Πανεπιστημίου Princeton, το 2000 είχε κερδίσει την υποτροφία STINT της Ελβετίας, το 2001 είχε κερδίσει υποτροφία του ιδρύματος Ωνάση, το 2004 -06 υποτροφία του ιδρύματος Χούμπολτ στη Γερμανία.
Υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Αγγελιαφόρος της αρχαίας ιστορίας». Πολλά άρθρα του είχαν δημοσιευθεί στην Ορθόδοξη Εγκυκλοπαίδεια στα ρωσικά. Πολλά άρθρα του είχαν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες και στα ελληνικά. Ασχολήθηκε με τα «Χρονικά» του Γεωργίου Αμαρτωλού (10ος αιώνας).
Είχε εκδώσει τέσσερα βιβλία. Έχει γράψει πάνω από εκατό επιστημονικά άρθρα. Πολλά άρθρα της Ορθόδοξης Εγκυκλοπαίδειας.
Έχει μεταφράσει στα ρωσικά φιλολογικά έργα των Πατριάρχη Φώτιου, Μάξιμου Ομολογητή, Θεοδώρου Στουδίτου, Φίλωνος Αλεξανδρέως, Ευστάθιου Θεσσαλονίκης και άλλων, Επίσης έχει μεταφράσει αγιολογικά κείμενα και βίους αγίων.
Στην ανακοίνωση του επιστημονικού κέντρου Ορθόδοξη Εγκυκλοπαίδεια για τη απώλεια του Αφινογκένοφ διατυπώνεται η άποψη για την προσφορά του:
«Στην έρευνά του συνδύαζε την αντικειμενική οπτική γωνία και την ακάματη προσήλωση στην αυστηρή επιστημονική μέθοδος με την αισθητική ευχαρίστηση από την ανάγνωση των έργων της μεσαιωνικής γραμματείας. Οι πολυάριθμες μεταφράσεις του των πλέον περίπλοκων βυζαντινών κειμένων στα ρωσικά, τον διαπνέονται από την μοναδική γλωσσολογική του διαίσθηση και το μοναδικό γλωσσικό του αίσθημα. Χάρη στις επιστημονικές του αναζητήσεις έγινε δυνατό να αποκατασταθούν μια σειρά από σημαντικά έργα της βυζαντινής λογοτεχνίας τα οποία αν και διατηρήθηκαν στα σλαβονικά, χάθηκαν από τα ελληνικά»
Πέθανε στις 28 Αυγούστου του 2021 στη Μόσχα στη μέρα των γενεθλίων του! (Στις 28 Αυγούστου εορτάζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου στη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία).
(Πηγή: ρωσική βικιπαίδεια)
Αφινογκένοφ ένας καλοπροαίρετος άνθρωπος
Ο Αφινογκένοφ σου έδινε την εντύπωση πως ήταν αφοσιωμένος στα ελληνικά κείμενα που προσπαθούσε να τα καταλάβει και να τα ερμηνεύσει. Υπήρξε ένας πολύ καλός μελετητής και δάσκαλος που είχε την αγάπη των νεαρών φοιτητών. Τον θυμάμαι αρκετά καλά, κυρίως για την καλοσύνη του, αλλά και για ένα αίσθημα ελευθερίας που τον διακατείχε για τα πράγματα.
Από τους νεότερους ελληνιστές της Ρωσίας παλιά μόνο την Κοβαλιόβα γνώριζα. Είχε γράψει κάτι ο Μαρωνίτης για εκείνη, στις αρχές του 2000. Ο Αφινογκένοφ ανήκει σε εκείνη τη νεότερη γενιά των ελληνιστών που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1960 και που νομίζω επηρέασε τις ελληνικές σπουδές στη χώρα αυτή, οι οποίοι μάθαιναν και σπούδαζαν ελληνικά, ήταν φιλέλληνες, ήθελαν να ταξιδέψουν στην Ελλάδα.
Όταν τον είχα γνωρίσει σκέφτηκα το όνομά του είναι ελληνικό, Αθηνογένης ή Αθηνογενής, θα αποδιδόταν το Αφινιογκένοφ, δηλαδή ο άνθρωπος που είναι Αθηναίος κατά το γένος. Έτσι το έβλεπα και ίσως αυτό με επηρέασε θετικά έναντι του Αφινιογκένοφ, αν και το πιο σημαντικό ήταν πως ο ίδιος ήταν πολύ καλός Άνθρωπος. Ποτέ δεν θυμάμαι κάποια προστριβή η κάποια ασυνεννοησία μαζί του.
Ο Αφινογκένοφ και πολλοί άλλοι βυζαντινολόγοι στη σκέψη μου ήταν «παιδιά του Καζντάν» ενός μεγάλου βυζαντινολόγου που έχει αναχωρήσει στην Αμερική. Ο Καζντάν γνωστός στην Ελλάδα είχε βοηθήσει να αποκτήσουμε καλύτερη σχέση με τη δική μας γλωσσική ιστορία. Έτσι η παρουσία τους και ο λόγος τους για εμένα ήταν πολύ ευεργετικός.
Θυμάμαι συχνά να περιστρέφεται γύρω από τα κείμενα τα οποία διάβαζε. Του άρεσε το διάβασμα και του άρεσαν τα παλιά τα άγνωστα στους πολλούς κείμενα. Ασχολούνταν με βίους αγίων και κείμενα βυζαντινά τα οποία ούτε επίκαιρα ήταν αλλά ήταν και δύσκολο να τα ψάξεις και να τα βρεις. Του άρεσε επίσης ό,τι διάβαζε να το συζητάει με τους φίλους του. Θυμάμαι συζητήσεις που κάναμε για κείμενα του δευτέρου αιώνα μ. Χ.. Επίσης του άρεσε όταν διάβαζε ένα κείμενο να βλέπει εκεί μέσα σε αυτό τον άνθρωπο. Πώς νιώθει τώρα ο Φώτιος ή ο Μάξιμος ο Ομολογητής που γράφει αυτά; Το βλέπει ο Θεόδωρος ο Στουδίτης γράφοντας αυτήν την επιστολή;
Στα θέματα της ζωής, γενικά ήταν καλοπροαίρετος άνθρωπος και όποιος απευθυνόταν για κάποια βοήθεια ή γνώμη, θα του την έδινε. Θυμάμαι πολλές φορές που συζητούσαμε άκουγε τη γνώμη του άλλου. Και πολλές φορές με είχε βοηθήσει. Κάποιες φορές ανέβαζε τους τόνους, αλλά ήταν μέχρι να καταλάβει καλύτερα τα δεδομένα.
Με ρωτούσε για τα ελληνικά πανηγύρια. Θυμάμαι που του έκανε μεγάλη εντύπωση πώς είναι δυνατόν οι Έλληνες να συγκεντρώνονται σε μία θρησκευτική γιορτή και να τραγουδούν και χορεύουν. Πώς είναι δυνατόν του Αγίου Γεωργίου να γίνονται τέτοιες γιορτές και σε εσωτερικούς χώρους. Είχε παρακολουθήσει τέτοιες ελληνικές γιορτές στη Γερμανία. Πραγματικά αυτό δεν το συναντάς σε άλλα ευρωπαϊκό τουλάχιστο λαό. Ίσως τον προβλημάτιζε ο κόσμος και προφανώς θα ερμήνευε το ζήτημα μέσω του θρησκευτικού συναισθήματος. Του άρεσε να προβληματίζεται για τη σημασία της θρησκείας και οπωσδήποτε ο Αφινογκένοφ είχε μια καθαρή σχέση με την ορθοδοξία, αφοσίωσης στα κείμενα και στην γλώσσα της θρησκείας.
Ο Δημήτρης ενδιαφερόταν πολύ συχνά για τα θρησκευτικά ζητήματα της Ελλάδας και πώς έχουν λυθεί θέματα σχετικά με τη μισθοδοσία των ιερέων και άλλα. Νομίζω πως σε μεγάλο βαθμό οι σχέσεις Εκκλησίας - κράτους, όπως είχε λυθεί στην Ελλάδα τον ενδιέφερε. Λογικό ήταν αφού η Ρωσία είναι γνωστή κυρίως ορθόδοξη χώρα. Ο ίδιος δεν ήταν άνθρωπος των άκρων.
Ρωτούσε συχνά για την Ελλάδα και τον ενδιέφερε η ζωή στη χώρα. Θυμάμαι ρωτούσε για τα ελληνικά φαγητά, για τα ψάρια που υπάρχουν στις θάλασσες σε σύγκριση με τα ποταμίσια ψάρια της Ρωσίας. Θυμάμαι ρωτούσε αν υπάρχουν μια σειρά μυρωδικά στην Ελλάδα. Του άρεσε ο κόλιανδρος και με ρωτούσε να στην Ελλάδα είναι γνωστός. Κάποιος ξένος μπορεί να ρωτήσει τα πιο περίεργα πράγματα για τη ζωή ενός άλλου τόπου.
Τώρα που ο Δημήτρης έφυγε καλό θα είναι να τον θυμόμαστε γιατί ανήκει στην ομάδα των Ρώσων φίλων που έφυγαν νωρίς και θα μπορούσαν να δώσουν πολλά ακόμα.