Μιχάλης Πάτσης
Το
αρχαίο μυθιστόρημα
Το «Δάφνις και
Χλόη» είναι ένα από τα αρχαία μυθιστορήματα.
Τι είναι το μυθιστόρημα;
Μυθιστόρημα
είναι ένα λογοτεχνικό έργο το οποίο
αναφέρεται σε πράξεις και παθήματα
ανθρώπων που σκοπό του έχει να προβάλει
τη ζωή τους, τις περιπέτειες, τις
πεποιθήσεις, τις αγωνίες και τους έρωτες
τους. Επίσης θέλει να περιγράψει χαρακτήρες και να μιλήσει για τυπικές
καταστάσεις ή και για μη τυπικές
καταστάσεις. Το μυθιστόρημα δεν προβάλει
εμπεδωμένες απόψεις και πεποιθήσεις,
δεν είναι λατρευτικό κείμενο για να
δοξάζεται να να διαδίδεται με θρησκευτική
ευλάβεια. Το μυθιστόρημα φέρνει ανατροπές
στις απόψεις, σκέψεις και οπτική γωνία
των ανθρώπων.
 |
| Γκράφιτι στην οδό Μελίνας Μερκούρη στο Νέο Ηράκλειο |
Πολλοί πιστεύουν
πως το μυθιστόρημα προέρχεται από το
αρχαίο έπος με το οποίο ομοιάζει
στο μέγεθος, είναι και τα δύο έργα μεγάλα,
πολυσέλιδα, εκτενή. Άλλοι πιστεύουν
πως αυτό προέρχεται από τους αρχαίους
διαλόγους, όπως του Πλάτωνα ή του
Λουκιανού. Και πολλοί πιστεύουν ότι το
«Ευαγγέλιο» και οι «Πράξεις των Αποστόλων»
συγκαταλέγονται στο μυθιστόρημα. Σήμερα
το μυθιστόρημα είναι ιδιαίτερα
διαδεδομένο, αφού είναι το πιο συχνό
πεζογράφημα που γράφεται και εκδίδεται.
Οι διαφορές με τα
άλλα είδη είναι: το «έπος» αναφέρεται
σε γεγονότα της παλαιότερης φημισμένης,
ηρωικής εποχής με σκοπό να υμνήσει την
παράδοση. Η «τραγωδία» ασχολείται με
μίμηση πράξεων «σπουδαίων και μεγάλων»
σημαντικών βασιλιάδων η ηρώων. Και τα
δύο είδη δεν ασχολούνται με τον απλό
καθημερινό άνθρωπο. Με αυτό ασχολείται
η λυρική ποίηση ή και η αρχαία κωμωδία
με τις οποίες στη θεματολογία το
μυθιστόρημα έχει πολλά κοινά σημεία.
Όμως το μυθιστόρημα είναι συνήθως πεζό
και όχι ποιητικό έργο.
Τα πρώτα μυθιστορήματα
τα οποία γράφτηκαν στην Ευρώπη, γράφτηκαν
στα αρχαία ελληνικά. Τέτοια μυθιστορήματα
έχουν γραφεί πολλά εκείνη την εποχή,
την ελληνιστική. Μετά γράφτηκαν στα
λατινικά μια μεγάλη και σπουδαία γλώσσα
της εποχής και των επόμενων αιώνων.
Πάντως ο Αδαμάντιος
Κοραής το 1803 είχε αναφέρει πως το έργο
«Αιθιοπικά» του Ηλιοδώρου ήταν το πρώτο
μυθιστόρημα που είχε γραφτεί και είχε
δίκιο. Οι επιστήμονες συμπλήρωσαν όμως
και άλλα. Ο Κοραής χρησιμοποίησε τον
όρο «μυθιστορία» για τα έργα αυτά, ενώ
πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο
«Μυθιστόρημα» ήταν ο ποιητής και λόγιος
της Φαναριώτικης Σχολής, ο ονομαστός
γιο την εποχή του Παναγιώτης Σούτσος
το 1863.
Οι φιλόλογοι
θεωρούν πως πέντε από αυτά είναι τα
πιο σημαντικά. Αυτά είναι: Χαιρέας
και Καλλιρόη του Χαρίτωνα του
Αφροδισσέα, Ανθία και Αβρακόμης
του Ξενοφώντα του Εφέσιου, Λευκίππη
και Κλειτοφών του Αχιλλέα Τάτιου,
Δάφνης και Χλόη του Λόγγου, Αιθιοπικά
του Ηλιοδώρου. Όλα του 2ου αιώνα μ. Χ.
εκτός από τα Αιθιοπικά που είναι
μεταγενέστερα. Παρατηρούμε πως όλα
αναφέρονται στον έρωτα δύο νέων
ανθρώπων, στο έργο του Ηλιόδωρου οι δύο
νέοι ονομάζονται Θεαγένης και Χαρίκλεια.
Όλα τους διαδραμάτισαν το ρόλο τους.
Υποστηρίζεται πως το έργο του Ξενοφώντα
του Εφέσιου επηρέασε τον Σαίξπηρ στο
«Ρωμαίος και Ιουλιέτα» Αυτά τα
μυθιστορήματα και πολλά άλλα που χάθηκαν
αποτελούν τον μακρινό πρόγονο του
σύγχρονου μυθιστορήματος.
Τα έργα αυτά σήμερα
προξενούν το ενδιαφέρον μας, γιατί μας
μεταφέρουν μια άλλη οπτική γωνία για
τον έρωτα και η άποψή τους μάς ξαφνιάζει
ευχάριστα. Επίσης μάς δημιουργούν πολλά
ερωτήματα που για την επίλυσή τους
γινόμαστε καλύτεροι. Καταλαβαίνουμε
πως ο έρωτας απασχολούσε τους ανθρώπους
σε όλες τις εποχές. Μάλιστα στην εποχή
που γράφονται οι συγγραφείς τους μας
μεταφέρουν μια λεπτή παρατήρηση της
ανθρώπινης συμπεριφοράς δείχνοντας
μεγάλο σεβασμό στους ανθρώπους και στην
υπόστασή τους. Προάγοντας τη αγάπη και
το σεβασμό του άλλου ανθρώπου.