Ο Μ. Σταφυλάς (1920 -2018) υπήρξε ένας ακούραστος
πνευματικός άνθρωπος που από την ηλικία των γυμνασιακών του χρόνων, ως την
τελευταία του πνοή ασχολήθηκε με τα Γράμματα. Η πρώτη δημοσίευσή του γίνεται το
1936 και η τελευταία το 2018, ένα μήνα, το Απρίλιο του 2018, πριν κλείσει τα μάτια, εκδίδοντας το τελευταίο
τεύχος (231) του περιοδικού που εξέδιδε από πολλά χρόνια την «Πνευματική Ζωή».
Ο Σταφυλάς νομίζω πως ένιωθε
πραγματικά τον εαυτό του, όταν εργαζόταν για το περιοδικό του και όταν έγραφε. Έδωσε
ως τα τελευταία χρόνια σημαντικά έργα, όπως το βιβλίο για τον Κοσμά τον Αιτωλό. Στο μελετητικό του ή
δοκιμιακό του έργο, αναπλάθει και προάγει το έργο της ιδιαίτερης πατρίδας
του της Ευρυτανίας. Όταν διαβάζεις τα έργα του καταλαβαίνεις πως σήμερα υπάρχει
ένα πραγματικό χρέος για τη μελέτη και την ανάδειξη της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ήταν
από τους λίγους που κατανοούσε πως η γνώση της πνευματικής ζωής της γης που
μεγαλώνουμε αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της προσωπικότητας του ανθρώπου και
των ικανοτήτων που αυτός θα εμφανίσει στη ζωή.
Ο ίδιος υπήρξε μεγάλος δάσκαλος
και ασχολήθηκε με πολλούς και διαφορετικούς από τους πνευματικούς ανθρώπους της
Ευρυτανίας αλλά και της Ελλάδας, χωρίς να δημιουργεί διχασμούς στην πνευματική
κίνηση. Έτσι ασχολήθηκε με διαφορετικούς μεταξύ τους συγγραφείς, αναφέρω μόνο
λόγους και ενδεικτικά, με το Ζ.
Παπαντωνίου, συγγραφέα, τον Αναστάσιο Γόρδιο,
λόγιο και εκκλησιαστικό παράγοντα, τον Θόδωρο Σκουρλή, προλεταριακό ποιητή και
μεταφραστή, τον δημοσιογράφο Δημήτρη Πουρνάρα κ.α.
Το περιοδικό «Πνευματική Ζωή» το
οποίο διεύθυνε με μεγάλη αγάπη και αφοσίωση, ξεχωρίζει η προσπάθειά του να
επέμβει στα πράγματα τόσο από λογοτεχνική, όσο και ηθική σκοπιά, κάτι που
φαίνεται στα μικρά σχόλια που αφιερώνει στη λογοτεχνία και στην πολιτική στην
αρχή του περιοδικού με τίτλο «Χωρίς προκατάληψη». Τα σχόλιά του σύντομα,
εύστοχα και ενδιαφέροντα, αναζωογονούσαν
το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την πνευματική ζωή, αλλά και για την πολιτική
ζωή. Ιδεολογία του υπήρξε η δημοκρατία και η ελευθερία, η αλήθεια και η εθνική ενότητα, η αγάπη της πνευματικής ζωής και της παράδοσης.
Στη λογοτεχνία ο Σταφυλάς
υπήρξε ρεαλιστής, δηλαδή ενδιαφέρεται να
μιλά με όρους κοινής αλήθειας για θέματα
καθημερινής ζωής. Τόσο στα πεζά, όσο και στην ποίηση. η γλώσσα του κατανοητή
και πολύ συχνά την αφήγηση ή την περιγραφή ακολουθεί το σχόλιο του αφηγητή,
πολύ χαρακτηριστικό για τα έργα του.
Τον είχα γνωρίσει και μου είχε
κάνει εξαίρετη εντύπωση. Η απλότητα των κινήσεών του και του λόγου του, η
μεγαλοψυχία του και ιδιαίτερα η αφιλοκερδής διάθεση να συμβάλει και να βοηθήσει
τον άλλον, η ειλικρίνεια και η αλήθεια των λόγων του. Ο Σαφυλάς δεν κρατούσε
κακίες και είχε πάντα ένα καλό λόγο για όλους. Μου έκανε εντύπωση πως μου
μιλούσε με μεγάλη κατανόηση, ήθελε να με βοηθήσει και δεν προσπαθούσε να καλλιεργήσει
την απόσταση απέναντί μας ή την ιεραρχία.
Τον συνάντησα για μια υπόθεση
που δεν είναι τόσο γνωστή στην Ελλάδα, αλλά με αυτή το όνομά του έχει μπει στη
διεθνή βιβλιογραφία. Ο Σταφυλάς το 1958, όταν στη Σοβ. Ρωσία είχε ξεσπάσει η
υπόθεση Παστερνάκ, είχε στείλει ένα γράμμα υποστήριξης στο ρώσο ποιητή. Το σημαντικότερο
είναι πως ο Παστερνάκ θεώρησε σκόπιμο να απαντήσει τον Σταφυλά. Αυτό το γράμμα
του Παστερνάκ προς τον Σταφυλά, από τα λίγα που έστειλε στην Ελλάδα, ο ρώσος ποιητής, αποτελεί
σημαντικό τεκμήριο και ο έλληνας συγγραφέας έχει εισαχθεί στη διεθνή
βιβλιογραφία, σε αυτή που ασχολείται με τον Παστερνάκ. Θα έλεγα πως ο Σταφυλάς
συγκίνησε το ρώσο ποιητή με την «φιλική» ουδετερότητα του λόγου του και
αποτελεί έναν από τους κοινωνούς των ελληνορωσικών λογοτεχνικών σχέσεων.
Μου μίλησε με γνώση και ενδιαφέρον
για τη ρωσική λογοτεχνία και για τον Πούσκιν που αγαπούσε. Αλλά και για τις άλλες
λογοτεχνίες. Στην «Πνευματική Ζωή» είχε
εκδώσει συλλογές πολλών λογοτεχνιών.
Ο Σταφυλάς έφυγε σε μια εποχή πολύ
δύσκολη. Νομίζω το δημοκρατικό ήθος του, το φιλελεύθερο πνεύμα του και η αγάπη της
αλήθειας, αλλά και η ηθική της λογοτεχνίας και των λογοτεχνών παραμένουν παρακαταθήκη στους νεότερους.
Η
Προαγωγή
Η προαγωγή που καρτερούσα
Δεν ήρθε
Γιατί προτιμήθηκαν οι «κατ’
εκλογήν»
Ο κύριος Γενικός
Μ’ έκρινε «στάσιμον»
Μα ο καιρός
Ούτ’ αυτόν, ουτ’ εμένα
Θα μας κρίνει ποτέ στάσιμους…