Η γλωσσική «συνεισφορά» της Μεγάλης Πέμπτης
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι κομβική ημέρα για την εκδίπλωση του θείου δράματος, είναι η ημέρα της Σταύρωσης του Ιησού και επομένως η ημέρα που θα οδηγήσει στην Ανάσταση, την πιο σημαντική ημέρα της χριστιανικής πίστης, διότι με αυτή παρουσιάζεται η νίκη της ζωής πάνω στον θάνατο, η πραγμάτωση της χριστιανικής πίστης στην ζωή και η αποδοχή της από τον κόσμο.
Η λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης διακρίνεται για τα πολλά ευαγγέλια τα οποία ακούγονται κατά τη διάρκειά της, δώδεκα ευαγγέλια, όλων των ευαγγελιστών με το πρώτο, το Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο είναι το μεγαλύτερο και η ανάγνωσή του να διαρκεί περίπου μισή ώρα. Η λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης από όλες τις περιπτώσεις μοιάζει με αρχαία τραγωδία, όπως έχει επισημανθεί, έχοντας όλα τα μέρη εκείνης όπως λυρικά και επικά στοιχεία, αλλά και όλα τα δομικά στοιχεία της πλοκής, όπως δέση, περιπέτειες, κορύφωση, είναι η σταύρωση, λύση και έξοδος που στην Μεγάλη Πέμπτη αντιστοιχεί με την ταφή του Ιησού και την εναπόθεσης μεγάλης πέτρας στον τάφο του Ιησού για να μην κλέψουν κάποιοι τον νεκρό του σώμα και ύστερα πουν πως αναστήθηκε.
Όμως παρευρισκόμενος στη λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης αναρωτιέσαι, καταλαβαίνουν όλοι οι πιστοί τη γλώσσα του Ευαγγελίου και τη γλώσσα των ψαλμών; Η προφανής απάντηση είναι πως οι πιστοί δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα, αλλά νιώθουν τη γλώσσα αυτή, νοιώθουν τα μαρτύρια του Ιησού και συμπάσχουν μαζί του. Συμπάσχουν που σημαίνει πως βρίσκονται νοερά μαζί του, νιώθουν θλίψη και αγανάκτηση για τους Αρχιερείς που τον διώκουν και συμπόνια για όποιον τον βοηθά. Θα πρέπει να αλλάξει η γλώσσα των Ευαγγελίων και να γίνει η σύγχρονη ελληνική; Μεγάλο ερώτημα!
Προσωπικά θεωρώντας πως σήμερα η γλώσσα δεν είναι κατανοητή και είναι απόμακρη από την καθημερινότητα του ανθρώπου, πρέπει να πω πως στα ευαγγέλια της Μεγάλης Πέμπτης βρίσκονται πολλές λέξεις και φράσεις που παλιότερα μιλούσαν στον λαό, αφού πολλές από αυτές τις έχει αναδείξει σε διαρκή δάνεια της γλώσσας μας και σήμερα τις χρησιμοποιούμε.
Έτσι στην λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης υπάρχουν οι παρακάτω λέξεις και εκφράσεις, οι οποίες ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούνται είτε λίγο είτε πολύ από τους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας.
- Εγώ ειμί η οδός και ακόμη Εγώ ειμί η άμπελος: εκφράσεις που χαρακτηρίζουν τον Ιησούν και τον ρόλο του στη χριστιανική θρησκεία.
-τριάκοντα αργύρια: είναι το αντίτιμο της προδοσίας, στην λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης τα λαμβάνει ο Ιούδας για να μαρτυρήσει τον Ιησού.
-Ιούδας : είναι από εκείνη τη λειτουργία και ύστερα λέξη συνώνυμη με τον προδότη, τον αγύρτη.
- ο φόβος των Ιουδαίων: στο Ευαγγέλιο λέγεται γιατί υπήρχε πραγματικός φόβος των μαθητών του Ιησού από τους Ιουδαίους, σήμερα στην έκφραση αυτή υπάρχει μια αλλαγή της χρήσης και μάλλον αναφέρεται συμβολικά ενός τυπικού φόβου, όχι σημαντικού.
- πριν αλέκτωρ λαλήσει (στα Ευαγγέλιο : Πριν αλέκτορα φωνήσαι, τρις απαρνήση με): είναι η έκφραση που είπε ο Ιησούς στον Πέτρο, πως πριν ο πετεινός λαλήσει θα απαρνηθεί τον Ιησού τρεις φορές, σήμερα λέγεται για περιπτώσεις αθέτησης του λόγου κάποιου.
-από τον Άννα στον Καϊάφα: δηλώνει την σκληρότητα, την αδιαφορία και την έλλειψή της δικαιοσύνης.
- Πόντιος Πιλάτος: λέγεται για άνθρωπο που δεν θέλει να πάρει θέση για κάποιο ζήτημα, που απέχει από την επίλυσή του.
-νίπτω τα χείρας μου: δηλώνει επίσης την απόφαση αποχής από κάποια απόφαση, από άτομο σημαντικό για την απόφαση αυτή ένδειξη δειλίας.
-πιλατεύω: το ρήμα προέρχεται από την λέξη Πιλάτος και σημαίνει ταλαιπωρώ, παιδεύω.
-Σίμων ο Κυρηναίος: είναι αυτός που πήρε το σταυρό του Ιησού και τον ανέβασε στον Γολγοθά, λέγεται για άνθρωπο που χωρίς κάποιο συμφέρον να βοηθά στη ζωή μας.
- Γρηγορείτε: λέγεται σε περιπτώσεις που πρέπει να προσέχουμε!
- τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής : λέγεται
σε περιπτώσεις που κάποιος πρέπει να ελέγξει τα μάθη του.
- Γολγοθάς: είναι το όρος στο
οποίο σταυρώθηκε ο Ιησούς, μεταφορικά δηλώνει τις δυσκολίες, τα μαρτύρια
και τα βάσανα που υπάρχουν στη ζωή.
- τετέλεσται: είναι η έκφραση που είπε ο Ιησούς
και παρέδωσε το πνεύμα του, σήμερα λέγεται για περιπτώσεις μεγάλης ταλαιπωρίας.
- σταύρωση: και εναλλακτικά ο σταυρός του μαρτυρίου και ακόμα η σταύρωση, λέγεται για περιπτώσεις που κάποιος αδικείται κατάφορα και περνά μεγάλη ταλαιπωρία. Για αυτόν που αδικεί ακούγεται και το επίθετο σταυρωτής, αντί του αδικητής.
-μνήσθητί μου κύριε: στο Ευαγγέλιο λέγεται από τον
έναν από τους δύο ληστές που είναι σταυρωμένοι μαζί με τον Ιησού «Μνήσθητί
μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου», σήμερα λέγεται με άλλη σημασία
διαφορετική και δηλώνει κάποιο αβέβαιο και απίστευτο γεγονός, π.χ. Μνήσθητί μου
Κύριε τι θ ακούσω ακόμα.
Αυτές είναι μόνο κάποιες από τις εκφράσεις που λέγονται στα Ευαγγέλια της Μεγάλης Πέμπτης και όλοι γνωρίζουμε πως είναι καθημερινές εκφράσεις της νέας ελληνικής. Όμως η ανάγνωση των Ευαγγελίων αποκαλύπτουν έναν μεγάλο γλωσσικό πλούτο ο οποίος ακόμα αι σήμερα μπορεί να εμπλουτίσει τη νέα ελληνική.
Εντύπωση μου προξένησε πως μια σταθερά μεταφορική έκφραση για τον Ιησού, η έκφραση λόγος, έχει τελείως ξεχαστεί από τη νέα ελληνική. Πουθενά η λέξη λόγος δεν σημαίνει τον Θεό στη νέα ελληνική και λες και έχει περιοριστεί μόνο στην γραμματική του σημασία περισσότερο, ενώ σε άλλες γλώσσες έχει πολύ μεγαλύτερη εξάπλωση.