Μιχάλης Πάτσης
Ένα ολιγοσέλιδο αλλά πολύ ενδιαφέρον
και έντιμο βιβλίο για τη Νέα Ιωνία, τουλάχιστον από τον καιρό που την γνώρισε ο
συγγραφέας του, ο ποιητής Χρίστος Ρουμελιωτάκης (1938-2018). Το δοκίμιο
αναφέρεται στην πόλη των προσφύγων κατά την μεταπολεμική περίοδοб όταν άρχισε σιγά
σιγά να δέχεται και εσωτερικούς μετανάστες, η οικογένεια του ποιητή καταγόταν από
το Ρέθυμνο και για πολιτικές αιτίες εξαναγκάστηκε να φύγει από την Κρήτη αμέσως
μετά τη λήξη του πολέμου.
Οι αναμνήσεις του συγγραφέα
αρχίζουν από τη μικρή του παιδική ηλικία στην Ιωνία και στις γειτονιές της,
έμενε αρχικά στην οδός Σμύρνης, κοντά στο Ναό των Αγίων Αναργύρων και κατόπιν στην
οδό Μηλιώρη, κοντά στο άλσος της Φιλαδέλφειας, η οποία τότε ονομαζόταν Τραλλέων
όπισθεν, και με δική του πρωτοβουλία ονομάστηκε σε Νίκου Μηλιώρη. Οι γειτονιές της
Ιωνίας και οι δρόμοι, η οδός Ελ Αλαμέιν τόσο φιλόξενη, η οδός Ηρακλείου αχανής
αν και τότε ο συνοικισμός είχε ζωή ως την οδό Παναγούλη σήμερα, τα καταστήματα
και τα άλλα οικήματα επί της Ηρακλείου στην οποία κρατά σημαντική θέση η
βιβλιοθήκη του Ιωνικού Συνδέσμου στη θέση που είναι σήμερα η Τράπεζα Αττικής, η
οδός Σπάρτης με τους γείτονες, η φτωχή γειτονιά της Τραλλέων, αποτελούν το
φόντο, το σκηνικό, κάποιες φορές είναι και τα ίδια τα τοπία ήρωες. Και οι
άνθρωποι, από αυτούς ξεκινά ο Ρουμελιωτάκης, τους οποίους η παιδική ηλικία εγγράφει στο σκληρό της δίσκο,
μαγεία των ανθρώπων γράφει, οι εμπορευόμενοι και οι πωλητές των δρόμων, λαϊκοί
άνθρωποι, ο πραματευτής με τα πολλά είδη πραμάτειας τους, ο γιαουρτάς και ο πωλητής
βδελλών, ο παγωτατζής που τραβούσε κάθε Κυριακή την προσοχή των παιδιών.
Η Ιωνία είναι οι φίλοι, η παρέα,
οι φίλοι αριστεροί και άλλοι και συμμαθητές στο σχολείο, από τους οποίους θα βγουν
ύστερα σημαντικοί άνθρωποι, γνωστοί στο ευρύτερο κοινό.
Ο Γιώργος Χατζόπουλος, μετέπειτα εκδότης, ο
Τάσος Γαλάτης, ποιητής, ο οποίος από εκείνα τα χρόνια συγκινούσε με τα ποιήματά
του όπως το «Σεμπαστιάν», ο Κωστής Μιχαηλίδης συγγραφέας και σκηνοθέτης, ο Νίκος
Γαζέπης, ζωγράφος, αρχιτέκτων και ποιητής, ο Ντίνος Θανόπουλους, μετέπειτα νομάρχης,
ο Νίκος Ντουμάνης, στέλεχος της Κόντακ. Αυτή ήταν η παρέα στα γυμνασιακά χρόνια
του Ρουμελιωτάκη, η οποία έβρισκε πνευματικό καταφύγιο σε σπίτια ποιητών όπως του
Δημήτρη Δούκαρη και του Νίκου Μηλιώρη. Έβρισκε καταφύγιο στη βιβλιοθήκη και σε
άλλα σπίτια που στοχαζόταν και δημιουργούσε.
Και μέσα από τον φιλικό κόσμο του
ποιητή, από τα μέρη και τους τόπους της Ιωνίας, περνά όλη η ιστορία της εποχής, αναδιφώντας στις
πηγές ή ενθυμούμενος νεανικές συζητήσεις ή γράφοντας βιβλιοκριτικές. Έτσι η
Μικρασιατική Καταστροφή και ο ξεριζωμός, ο Λένιν, ο Χρουσόφ και το ιστορικό
εικοστό συνέδριο της εποχής, ο Καμύ με τον επαναστατημένο άνθρωπο και τις ταλαίπωρες
ερμηνείες του, η αποκατάσταση των
προσφύγων, ο Μοργκεντάου και τα πρώτα
σπίτια της περιοχής, η ανέχεια, αλλά και η αποδοχή.
Οι άνθρωποι της Νέας Ιωνίας όπως ο
Νίκος Ξανθόπουλος που εκείνα τα χρόνια ήταν βιβλιοθηκάριος στη βιβλιοθήκη του
Ιωνικού Συνδέσμου, θέση από την οποία πέρασε και ο ίδιος ο ποιητής, αλλά και άλλοι
όπως ο Χ. Σαπουτζάκης, και πολλοί άλλοι που τους θυμάται γλαφυρά.
Ο ίδιος υπήρξε πολιτικοποιημένος ποιητής
με την ευρεία και στενή έννοια και το θεωρούσε αναγκαίο για τον ίδιον, συνεχιστής
του Αισχύλου. Το βιβλίο του Ρουμελιωτάκη
είναι σύντομο αλλά σε αυτό κατέχει σπουδαίο ρόλο η ζεστή, πρωτότυπη, φιλική και
αγαπητική σχέση με τη Νέα Ιωνία και τους ανθρώπους της. Σε αυτό
η περιγραφή της εποχής δένεται με ωραίες αναμνήσεις για τους ανθρώπους, ιδίως
για τον Δούκαρη, τον Μηλιώρη και τη σύζυγό του, τον Μένο Φιλήντα, τον μεγάλο
ποιητή Άγγελο Σημηριώτη, τον Τ.
Σινόπουλο σημαντικούς ανθρώπους που επηρέασαν γενιές Ιωνιωτών διανοουμένων. Χωρίς στόμφο και μεγαλοστομίες καταδεικνύει τις
δυνάμεις εκείνες από τις οποίες πλάστηκε η Νέα Ιωνία, τους ανθρώπους του μόχθου
που δούλευαν στα διάφορα και πολλά εργοστάσια της εποχής, τους εμπόρους, τους ανθρώπους
των Γραμμάτων και πάνω απ’ όλα τους Μικρασιάτες οι οποίες μετέφεραν τον
πολιτισμό τους και την νοοτροπία τους στην περιοχή. Όμως αυτή την ξεχωριστή
πτυχή ίσως δεν την αναδεικνύεται τόσο, αλλά σίγουρα είναι ένα δοκίμιο
ειλικρίνειας και ανακάλυψης, ένα βιβλίο περιήγηση στους χώρους και τόπους της ιστορίας
της Νέας Ιωνίας και των ανθρώπων της αλλά και στους τόπους της παιδικής ηλικάς.
Το βιβλίο κλείνει με ένα ποίημα για τις εργάτριες.
Για τις υφαντουργίνες
Μνήμη Δόμνας
Αϊβάζογλου
Για τις Μικρασιάτισες
υφαντουργίνες
Που άκουγα χαράματα
τα βήματά τους
Να τις πηγαίνουνε
στις φάμπρικες
Δεν έχω γράψει ούτε
ένα στίχο.
Ούτε για τις μικρές
γαζώτριες και τις κοπτοραπτούδες
Που έβλεπα
καταμεσήμερο
Με ο κατσαρολάκι
τους
Να περιμένουν έξω
από την Πύλη της Τριούμφ.
Δεν είναι η μόνη
τύψη μυ αυτή
Μα η μεγαλύτερη
Τα βράδια, τώρα,
που ακούω άλλα βλήματά
Και στέκομαι
έξω από την άλλη πύλη.
Το βιβλίο είναι ένα βιβλίο
οφειλής του ποιητή προς τη Νέα Ιωνία στην οποία μεγάλωσε και στην «αιμάσσουσα Αριστερά
της εποχής» όπως ο ίδιος αναφέρει στον πρόλογο καταδεικνύοντας πως ο ίδιος θεωρούσε
χρέος απέναντι στην Ιωνία να γράψει το κείμενο και το έραψε λίγο πριν το θάνατό
του. Η οφειλή έχει μια ηθική διάσταση κάτι
που στο βιβλίο φαίνεται με την προβολή της αλήθειας και της ζωντανής περιγραφής
της εποχής. Γράφει για να μην χαθούν οι
ανθρώπινες πλευρές της ζωής και αυτό που αναδεικνύεται εκτός από τον δημιουργικό
ρόλο της ποίησης στη ζωή είναι η κίνηση των ανθρώπων και το ζωντάνεμα της σκέψης
στο περιθώριο των άσκοπων προτάσεων θαυμασμού.