Η Ελλάδα
κομμουνιστική!
Το μυθιστόρημα του Δημήτρη Φύσσα (1956-2014), «Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος» ασχολείται με αυτό το θέμα. Παρουσιάζει την Ελλάδα και την Αθήνα να είναι κομμουνιστική σοβιετικού τύπου, τα ιστορικά γεγονότα να γίνονται από αυτή την οπτική γωνία, π.χ. το Πολυτεχνείο πραγματοποιείται εναντίον του κόμματος και του κομμουνιστικού καθεστώτος, η Ελλάδα αλλάζει ρότα και απαντάει τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη το 1990, κλπ.
Ο Φύσσας με πραγματική επιδεξιότητα
παρουσιάζει πρόσωπα, καταστάσεις, γεγονότα, φωτίζει την ιστορία μιας υποτιθέμενης
Ελλάδας. Μπορεί να πει κάποιος πως τα γεγονότα δεν θα εξελίσσονταν έτσι όπως τα
περιγράφει ο συγγραφέας, δηλαδή κατ΄ αναγκαιότητα η Ελλάδα δεν θα διέφερε από
τα άλλα Ανατολικά Κράτη, τις Λαϊκές Δημοκρατίες, με αποτέλεσμα οι ελευθερίες
του λαού να ήταν απαγορευμένες και η δημοκρατία να ήταν μόνο κατ’ όνομα τέτοια,
στην πραγματικότητα καμία πραγματική δημοκρατία δεν θα υπήρχε. Πολύ σωστά βέβαια
εδώ σχολιάζει το ρόλο των μυστικών υπηρεσιών του κόμματος και του κράτους οι
οποίες δυναστεύουν το λαό. Εξάλλου το έργο στηρίζεται σε χαρακτήρες, πρόσωπα
που έχουν άμεση σχέση με τις μυστικές υπηρεσίες. Είναι ένα ενδιαφέρον, όσο και φανταστικό
μυθιστόρημα, το οποίος όμως συμβάλλει να καταλάβουμε την πραγματικότητα του ΚΚΕ
σε κάποιες ιστορικές περιόδους, όπως στην περίπτωση του Κώστα Καραγιώργη.
Δεν θέλω να πω πολλά για αυτά τα θέματα,
εξάλλου αν διαβάσουμε άλλους παλιότερους τα έχουν γράψει καλύτερα, όπως ο
Πάρνης, ο Καστοριάδης, ο Καίσλερ. Θα πω όμως πως αν η Ελλάδα γινόταν
κομμουνιστική χώρα, δεν γνωρίζουμε πως θα εξελισσόταν εδώ η ιστορία. Ναι μεν
στην ιστορία υπάρχουν αιτίες και αποτελέσματα η αρχή της αιτιοκρατίας, δεν
μπορεί να εμφανιστεί παντού. Δεν γνωρίζουμε ας πούμε μήπως πάλι στην Ελλάδα
δινόταν κάποια εξέγερση ή κα αγώνας κατά των Σοβιετικών ή κατά της ηγεσίας του
ΚΚΕ ή ακόμα και η χώρα να απομακρυνόταν από τη Σοβιετική Ένωση και να γινόταν
κλειστή χώρα σαν την Αλβανία. Αν η Ελλάδα ήταν κομμουνιστική, δεν θα μπορούσε
να συναντήσει τις δημοκρατίες της Δύσης, γιατί τότε ιδίως υπήρχε ο Ψυχρός Πόλεμος
και δεν θα μπορούσε να μεταπηδήσει στρατόπεδο. Αυτό θα γινόταν κατορθωτό μετά τ
γεγονότα της Τσεχοσλοβακίας. Αλλά μιλάμε με υποθέσεις. Μπορεί και η Ελλάδα να
συνέβαλε στην αλλαγή της Ευρώπης. Πάντως παρά την μοιραία και μοιρολατρική αγάπη
των Ελλήνων κομμουνιστών προς την ΕΣΣΔ αυτό που ο Καστοριάδης ονόμασε «γοητευτικό
ψεύδος»;, δηλαδή το ψεύδος της ΕΣΣΔ προσελκύει πιστούς, ο ελληνικός λαός,
γενικώς και οι κομμουνιστές μαζί, είναι
λαός που δεν καταθέτει τα όπλα, μάχεται για την ελευθερία του, έχει μια φιλελεύθερη
πίστη, αγωνίζεται για τις ελευθερίες του, κάτι που στην ΕΣΣΔ δεν μπορούσαμε να
το δούμε, κάτι που και σήμερα στην Ρωσία δεν βλέπουμε.
Ο Δ. Φύσσας με πολύ φροντίδα έχει
γράψει για την περίοδο αυτή από την οπτική της ανακολουθίας και αντιστροφής,
κάτι που μπορούμε να δούμε στο σύγχρονο μεταμοντέρνο τρόπο σκέψης. Έχει
αναδείξει του ήρωές του στα πλαίσια της ελληνικής πραγματικότητας, όπου η αγάπη
του ρεμπέτικου και της σύγχρονης παράδοσης, δεν συγχρονίζεται με την βία και τις
επιταγές κομμάτων και κρατών, οι οποίες επηρεάζουν την ελευθερία επιλογής. Σε εκείνη
την Ελλάδα ο συγγραφέας έχει οργανώσει του ήρωες και έχει γράψει με πραγματικά
έξυπνο τρόπο του χαρακτήρες και η μορφή της Λαοκρατίας Σερβίδου να ξεχωρίζει. Αυτός
ο χαρακτήρας είναι από τους πιο δυνατούς για την εποχή από αυτά που έχουμε
διαβάσει και σε γενικές γραμμές ενταγμένη στο πλέγμα της αμφισβήτησης. Να πω
ότι οι άλλοι χαρακτήρες είναι αξιόλογοι και όλοι ενδιαφέρουν, ιδίως ο
φθοροποιός χαρακτήρας εκείνου του κομμουνιστή, δεν μπορώ να πω πως είναι όλοι το
ίδιο, που θεωρεί πως επειδή κατέχει
κάποια απόλυτη και σταθερή ιδέα μπορεί να μεταχειρίζεται τους άλλους με τον
οποιοδήποτε τρόπο.
Η ιδιαιτερότητα της γραφής του Φύσσα
είναι πως αντιμετωπίζει της πραγματικότητα με ελευθερία, το κείμενο δεν είναι αντανάκλαση
της πραγματικότητας, αλλά ομοίωμά της έτσι κινείται με ελευθερία και δημιουργεί
όχι ακριβώς ένα μυθιστόρημα, αλλά ένα σύγχρονο κείμενο, ένα κολλάζ ιστορικών
και μυθιστορηματικών πτυχών εκδοχών της πραγματικότητας. Ο Φύσσας παραθέσει ολόκληρες
σελίδες από την απολογία Καραγιώργη και άλλα τεκμήρια.
Ο τρόπος γραφής όμως έχει μεγαλύτερη
σχέση με την παράδοση, δεν είναι υπαινικτικός, ο ήρωάς του κραυγάζει, αν και θα
έπρεπε να σιωπά. Ό ίδιος γράφει στρωτά. Επομένως είναι ένα μυθιστόρημα το
οποίος γράφεται με μικτό τρόπο, στηριζόμενος στην παράδοση αλλά και στη
σύγχρονη εποχή. Άλλη μια εκδοχή του μεταμοντέρνου είναι η αγάπη της λαϊκότητας,
η οποία δεν ανήκει στη σύγχρονη αφηρημένη αντίληψη για τον κόσμο. Εδώ η προβολή
του ρεμπέτικου παίζει το ρόλο της αντίστασης στην επιβολή μιας ομοιόμορφης
αισθητικής του κομουνιστικού μοντερνισμού.
Ένα αξιόλογο έργο για την
σύγχρονη πραγματικότητα του τέλους των μεταφηγήσεων και των ιδεολογιών.