Μιχάλης Πάτσης
Λίνα Κοστένκο - μια ποιήτρια για Νόμπελ
 |
| Λίνα Κοστένκο |
Η Λίνα Κοστένκο (1930) παραμένει ως τις μέρες μας μια ενεργή ποιητική φωνή με σπουδαίο έργο και μεγάλη ποιητική ακτινοβολία. Μεγαλωμένη μέσα στον πόλεμο και ζώντας την μεταπολεμική Σοβιετική Ουκρανία κουβαλά όλες τις καλύτερες αναμνήσεις από την εποχή της ανόρθωσης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, αλλά και την πίκρα για την ουκρανική ταυτότητα της εποχής που δεν ταυτιζόταν με το ηρωικό και ιστορικό παρελθόν.
Γεννήθηκε στο Ρζιζιεφ και έζησε από το 1940 στο Κίεβο, όπου σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της πόλης. Από τη δεκαετία του 1950 εκδίδει τα ποιήματά της και γίνεται αγαπητή και γνωστή «Αχτίδες της γης» (1957), «Ιστία» (1958), «Ταξίδια της καρδιάς» (1961). Κυκλοφορεί τα ποιήματα της στα ουκρανικά. Ποιήματα ιδιαίτερα τα οποία διαθέτουν ξεχωριστό ύφος και μια ποιητική γλώσσα μοναδική. Την κατατάσσουν στους σημαντικούς Ουκρανούς ποιητές και το 1967 προτείνεται από το Χάρβαρντ για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, μαζί με άλλους δύο Ουκρανούς ποιητές, τον Π. Τιτσίνα, και τον Ιγκόρ Ντρατς.
Στη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης κάποια χρόνια ήταν σε δυσμένεια λόγω κριτικής που άσκησε μαζί με άλλους στη σοβιετική εξουσία και λόγω υποστήριξης αντιφρονούντων. Συνυπέγραψε το κείμενο για την απελευθέρωση του δημοσιογράφου και συγγραφέα Β. Τσερρνοβόλ (1968), κάτι που είχε πρόσκαιρες επιπτώσεις.
Στα επόμενα χρόνια και κατά τη διάρκεια της ύστερης σοβιετικής εποχής, η Κοστένκο δημοσιεύει όταν μπορεί μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές γράφει σενάριο. Δημοσιεύει το πολύστιχο μυθιστόρημα «Μαρούσια Τσουράι» (1979). Επίσης τα έργα «Στις όχθες του αιώνιου ποταμού», «Ανεπανάληπτο», ακόμη τη συλλογή «Ο κήπος με τα άφθαρτα αγάλματα» (1987), καθώς και το παιδικό βιβλίο «Ο δέντρινος τσάρος» (1987)
Η ίδια χαιρέτισε τη δημιουργία της ανεξάρτητης Ουκρανίας και συμμετείχε στις πολιτισμικές διεργασίες της χώρας, πηγαίνοντας ακόμα και στις περιοχές του Ντονμπάς για να διαβάσει ποιήματά της.
Το 2010 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Σημειώσεις ενός Ουκρανού Τρελού», ένα έργο για την ουκρανική παθολογία.
Αν το 2022 κριθεί πως το Νόμπελ πρέπει να δοθεί σε Ουκρανό ποιητή, τότε αυτή η ποιήτρια που διαθέτει την ευρύτητα έργου και προσφοράς στη σύγχρονη ουκρανική λογοτεχνία είναι η Λίνα Κοστένκο και νομίζω ίσως από τη σουηδική ακαδημία προσεχθεί το έργο της. Το 1967 αρνήθηκαν την απονομή βραβείου Νόμπελ σε Ουκρανό ποιητή, γιατί δεν υπήρχε ειδικός να κάνει γνωμάτευση για το ποιητικό έργο. Σήμερα νομίζω τέτοιοι ποιητές θα βρεθούν και ίσως η χώρα αυτή αποκτήσει το πρώτο βραβείο Νόμπελ.
Η ποίησή της είναι διεισδυτική, πάντα εύστροφη, δεν συναντάς απλούς στίχους στα ποιήματά της, αλλά δεν συναντάς και σκοτεινούς δυσνόητους. Στα ουκρανικά διαβάζεται με ευχαρίστηση και ενδιαφέρον και η ανάγνωση σε παρασύρει σε κόσμους ανεξερεύνητους. Κόσμους που αποκαλύπτουν την ουκρανική και την σλαβική ψυχή. Στα ποιήματά της έχει ένα όραμα, όταν γράφει το ποίημά της στηρίζεται στο απόσταγμα μιας σοφίας. Δεν είναι εύκολη ποιήτρια, γιατί τα ποιήματά της είναι συχνά πολύστιχα με πολλά θέματα. Η ποίησή της αποκαλύπτει όλη την μελαγχολία και την αγάπη του Ουκρανού για τη ζωή και τη γη του., την αγάπη του για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια.
Η ζωή προχωρά
πάντα χωρίς αλλαγές
Η ζωή προχωρά και
πάντα χωρίς αλλαγές
Και η ώρα πετά,
και πεθαίνει η στιγμή.
Από καιρό πια δεν
υπάρχει ο Μαρκήσιος Μπομπαντούρ,
Κι εμείς ζούμε πια
μετά τον κατακλυσμό.
Δεν ξέρω εγώ, τι
θα γίνει μετά από εμάς,
Για ποιους η φύση
φτιάχνει κοστούμι
Μοναδικός αυτός
που δεν κουράζεται είναι ο χρόνος.
Και εμείς ζούμε,
πρέπει να βιαστούμε.
Να κάνουμε κάτι,
να αφήσουμε πίσω μας
Αλλά εμείς τίποτα, - θα περάσουμε σαν σκιά,
Για να βλέπουμε τα
γαλάζια μάτια τ’ ουρανού
Κι αυτή τη γη σε άνθηση.
Για να μην
πεθάνουν τα δέντρα σαν τους δεινόσαυρους
Για να μην χαθούν
αυτά τα λόγια σαν τα σύννεφα.
Η ζωή προχωρά
χωρίς αλλαγές,
Κι όπως θα γράψεις
έτσι και θα γίνει.
Και μην φοβάσαι την ενοχλητική φράση.
Την περιφρόνηση μη φοβάσαι, γιατί αυτή μοιάζει με φάρμακο.
Μην φοβάσαι την αλήθεια, αν και είναι πικρή,
Μη φοβάσαι τη στεναχώρια, αν κι αυτή είναι ποτάμι,
Ο άνθρωπος φοβάται να βρει ποια είναι η ψυχή του,
Γιατί αν σ’ αυτό θα κάνει λάθος, τότε θα είναι για πάντα
λάθος.