ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΤΣΗΣ
Θεωρίες του πολέμου
Ο παρατεταμένος πόλεμος δημιουργεί έντονες αντιπαραθέσεις και
σκέψεις. Αυτός είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση για τη σημερινή Ευρώπη. Πολλοί θα ήθελαν να μην
είχε ξεκινήσει ή να τερματιζόταν σύντομα, όμως όπως φαίνεται η διάρκειά του θα
είναι μεγάλη και δεν φαίνονται οι συνθήκες εκείνες που να τον συγκρατούν. Αν
και πάντα υπάρχει η ελπίδα της σύντομης λήξης. Αυτό δεν αφήνει πολλούς να
ησυχάσουν από την συνεχιζόμενη ταλαιπωρία και το αιματοκύλισμα που υπόκεινται ο
λαός της Ουκρανίας, αλλά και τα πολλά οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, δημογραφικά
προβλήματα και ανθρωπιστικά που συσσωρεύονται τόσο για την Ουκρανία, όσο και για τη Ρωσία άμεσα ή στο μέλλον. Η Ουκρανία καταστρέφεται
ως χώρα, τουλάχιστον στα μέρη που διεξάγεται ο πόλεμος και η μερική ή ολική καταστροφή
των υλικοτεχνικών υποδομών είναι πλέον εμφανής.
Με μια σειρά ενεργειών ο πόλεμος γίνεται δυσνόητος. Άραγε η δολοφονία
της Ντάρια Ντούγκινα (19.8.2022) σηματοδοτεί την έναρξη τρομοκρατικών ενεργειών
στη Μόσχα ή απλώς αυτή υπήρξε μια ενέργεια
η οποία βολεύει τη ρωσική πλευρά για περαιτέρω σκλήρυνση των μέτρων καταστολής
και του πολέμου;
Κατά τη γνώμη μου ο πόλεμος αυτός θα μπορούσε να αποφευχθεί
με διπλωματικές κινήσεις που δεν έγιναν από αυτούς που δεν έπρεπε να επιθυμούν
την έναρξη αυτού του πολέμου. Όμως εφόσον αυτός συνεχίζεται, αποτελεί πεδίο κακό
και άχαρο για την ανάλυση και την εξαγωγή για τα
αίτια που τον προκάλεσαν και τον τρόπο που θα εξελιχθεί.
Εμείς συστηματοποιώντας αυτά που
διαβάζουμε για αυτόν, παρουσιάζσουμε τις
αναλύσεις για τον πόλεμο, που αν και δεν καλύπτουν όλο το φάσμα των εκδοχών δίνουν
όμως μια σύντομη αλλά ευπρεπή εικόνα τους.
Α.
Αναλύσεις που αναφέρονται στην εισβολή
Οι αναλύσεις αυτές αναφέρονται στην στρατιωτική επίθεση και στους
λόγους που αυτή γίνεται. Είναι θεωρίες που δεν μοιάζουν μεταξύ τους, είναι
διαφορετικές και αντιτιθέμενες μεταξύ τους. Όλες όμως μιλούν για την επίθεση,
χωρίς να αναλύουν πολλές φορές άλλους παράγοντες, τονίζοντας την ισχύ της πολεμικής
δύναμης στην επίλυση των διαφορών και στην εδραίωση αυτής της ισχύς. Μεταξύ τους αλληλοεπικρίνονται για τους λόγους
της επίθεση. Οι αναλύσεις και θεωρίες αυτές είναι οι κάτωθι.
1. 1. Πολιτικές υπέρ της εισβολής και της επίθεσης. Οι απόψεις της ρωσικής κυβέρνησης. Ειδική στρατιωτική επιχείρηση, την
έχει αποκαλέσει αυστηρά το Κρεμλίνο και οι άνθρωποι της τάξης κάνουν έρευνα και
ελέγχους αν κάποιος χρησιμοποίησε την
έκφραση «εισβολή». Ο όρος σημαίνει πως η Ρωσία στην Ουκρανία παλεύει για την
πατρίδα, για τη Ρωσία εναντίον των επιβουλεύσεων του Ν¨ΑΤΟ, είναι δηλαδή άμυνα
όχι επίθεση! Στις 25.08.2022 συνελήφθη ο
Εβγκένι Ρόιζμαν, πρώην δήμαρχος του Εκατερινομπούργκ, επειδή ο ίδιος χρησιμοποιούσε την έκφραση εισβολή
για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο πρόεδρος
Πούτιν θεωρεί πως ο πόλεμος είναι αναγκαίος και είναι υποχρεωμένος να τον υλοποιήσει
για μια σειρά λόγους.
1.Για να
επιφέρει την αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας.
2.Επίσης για
να εγκαθιδρύσει την ουδετερότητα της Ουκρανίας στην Ευρώπη, αφού αυτή ευρισκόμενη
πλησίον της Ρωσίας τής δημιουργεί πρόβλημα, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς αυτούς,
γιατί η χώρα εξαρτάται από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ.
Αυτά ήταν τα δύο επιχειρήματα της
Ρωσίας, τα οποία όμως έχουν υποστεί μεγάλη αλλοίωση.
“Το ΝΑΤΟ δημιουργούσε απειλές στα σύνορά μας, ενώ η Δύση δεν ήθελε να εισακούσει τη Ρωσία”, δήλωνε ο Βλαντίμιρ Πούτιν, θέλοντας να υποστηρίξει πως για την έναρξη του πολέμου ευθύνεται η Δύση και όχι η Ρωσία.
Όμως δεν
είναι κατανοητό ποιοι είναι οι ναζιστές για τη ρωσική εξουσία, είναι το τάγμα
Αζόφ ή είναι και η ουκρανική εξουσία;
Αν είναι το
Τάγμα Αζόφ το έχει απενεργοποιήσει. Γιατί
δεν σταματά;
Αν είναι η ουκρανική
κυβέρνηση, γιατί καταδέχεται και κάνει διαπραγματεύσεις μαζί της;
Κατά τη γνώμη μου η αποναζιστικοποίηση είναι προπέτασμα καπνού που υποκρύπτει τις κατακτητικές διαθέσεις της κυβέρνησης Πούτιν, αλλά και την υποστήριξη της ρωσικής κοινωνίας που έχει πάθει πολλά από τους ναζιστές.
Σήμερα, 28.8.22, η
κατάσταση είναι η εξής:
1.
Έγιναν
προσπάθειες κατάληψης περιοχών κοντά στο Κίεβο και στο Χάρκοβο, που ύστερα από
άμυνα των Ουκρανών επήλθε υποχώρηση.
2.
Έχει
καταληφθεί η Μαριούπολη και η περιοχή της Χερσώνας, αφού εισήλθαν στρατεύματα
και από την Κριμαία. Στην περιοχής της Χερσώνας γίνεται αντεπίθεση των
ουκρανικών δυνάμεων.
3.
Έχει
καταληφθεί το Λουχάνσκ
4.
Έχει
καταληφθεί και η περιοχή του Ντονιέτσκ εκτός από δύο πόλεις.
5.
Στην
περιοχή του Χαρκόβου παρατηρείται πάλι δραστηριότητα των ρωσικών δυνάμεων με
καταλήψεις περιοχών.
6.
Οι
ρωσικές δυνάμεις έχουν σταματήσει έξω από το Νικολάεφ. Τι θα πράξουν; Θα
συνεχίσουν προς την Οδησσό; Θα σταματήσουν εκεί;
7.
Τις
τελευταίες μέρες γύρω στις 25 Αυγούστου ο Πούτιν αύξησε τον αριθμό των ενόπλων δυνάμεων.
Άραγε γιατί; Αν του πήγαιναν όλα καλά θα μείωνε τον αριθμό. Μήπως όμως
σκέφτεται κι άλλους πολέμους; Δεν νομίζω πως θα το επιχειρήσει.
Στις παραπάνω κατακτημένες περιοχές μαθαίνουμε, δεν είναι πάντα
σαφείς οι πληροφορίες, πως εισάγονται οι
θεσμοί της Ρωσικής Ομοσπονδίας και προαλείφεται ένα καθεστώς προσάρτησης. Η αποναζιστικοποίηση σήμερα δεν αναφέρεται. Ο
Ρώσος πρόεδρος έχει δηλώσει πως η κυβέρνηση του Κιέβου είναι ναζιστική, γι’
αυτό ίσως μόνο με την παράδοσή της να σταματήσει να έχει πρόβλημα.
Παράλληλα με
τα παραπάνω επιχειρήματα της εξάρτησης της Ουκρανίας από το ΝΑΤΟ και την αποναζιστικόποίηση
της χώρας, σειρά «άλλα» επιχειρήματα
λέγονται βοηθητικά με μεγάλη μαεστρία, και διαδίδονται από την εθνικιστική ρωσική
διανόηση και τους προπαγανδιστές. Έτσι η
πολιτική Πούτιν προβαίνει πολύ συχνά στην απαξίωση της Ουκρανίας ως κράτος,
κάτι που γεννά πολλά ερωτηματικά για τις προθέσεις της Ρωσίας στον πόλεμο.
Παρακάτω δίνονται αυτά τα νέα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί η
ρωσική πολιτική εξουσία και η διανόησή της, τα οποία αποτελούν ταυτόχρονα
προπαγανδιστικό υλικό και το οποίο δημιουργεί την απαξίωση μεταξύ των λαών.
α) Η Ουκρανία
δεν μπορεί να είναι ιδιαίτερη χώρα. Είναι
φτιαχτή χώρα για να αποτελεί ανάχωμα της Δύσης κατά της Ρωσίας. Η Ουκρανία έχει
μακραίωνη ιστορία, κάτι που δεν δέχεται ο ρωσικό εθνικισμός. Με τις ιστορικές της
προκατόχους από το 1200 το Βασίλειο της Γαλικίας,
έχει διαφορετική υπόσταση από τη Ρωσία,
που τότε αποτελούνταν από πριγκιπάτα, διαφορετική ιστορία, και διαφορετικό
πολιτισμό.
β) Η Ουκρανία
δεν είναι ξεχωριστό έθνος από τους Ρώσους.
Η Ουκρανία είναι Ρώσοι που κατοικούσαν στην άκρη της Ρωσίας, επομένως δεν
μπορεί να έχουν ανεξάρτητο κράτος. Η Ουκρανία είναι Ρώσοι της παραμεθορίου.
γ) Στην Ουκρανία
διακυβεύεται η χριστιανική πίστη και η ορθοδοξία. Είναι επιχειρήματα που διατυπώνουν οι
εθνικιστές της ομάδας του Ντούγκιν. Γιατί άραγε; Επειδή η Ουκρανία ανήκει στο Οικουμενικό
Πατριαρχείο Κων/πόλεως;
δ) Ουκρανική
γλώσσα δεν υπάρχει, είναι διάλεκτος της ρωσικής, όπως έλεγε ο Βαλούεφ ο τσαρικός
υπουργός πριν από εκατό πενήντα χρόνια.
Όλα τα παραπάνω είναι απόψεις που σκοπό έχουν να διαδώσουν τις
ρωσικές εθνικιστικές θέσεις της εισβολής και να πλήξουν την Ουκρανία. Αποτελούν την ιδεολογική αιχμή μιας επιθετικής
πολιτικής, στα πλαίσια της αναθεωρητικής πολιτικής του Πούτιν, η οποία όμως δεν
έχει καμία ελπίδα επιβίωσης. Τη δεκαετία του 1990 και παλιότερα, επί ΕΣΣΔ, κανείς δεν θα μιλούσε έτσι για την Ουκρανία, όπως
μιλούν σήμερα οι ιδεολόγοι του Κρεμλίνου.
Πολύ συχνά στη ρωσική προπαγάνδα γίνεται λόγος για το ρόλο της
Αμερικής στην εξέγερση ή στα γεγονότα του Μαϊντάν, του 2014. Τότε που οι
Ουκρανοί βγήκαν στην Πλατεία (Μαϊντάν) της Ανεξαρτησίας στο Κίεβο, για να μην αποτραπεί η πρότερη απόφαση του
κράτους τους για σύνδεση με την ΕΕ. Μετά το Μαϊντάν όμως έχουμε τα εξής γεγονότα: ο φιλορώσος πρόεδρος
Γιανουκόβιτς παραιτήθηκε και διέφυγε στη Ρωσία, ο νέος πρόεδρος Ποροσένκο, δεν
έκανε κάποια ενέργειά για σύνδεση της Ουκρανίας με ΕΕ. Η Κριμαία προσαρτήθηκε
στη Ρωσία. Ουσιαστικά από το 2014 που σοβεί ο πόλεμος, η Ρωσία βγαίνει νικήτρια στην αντιπαράθεσή της
με την Ουκρανία και με την παρουσία των Αμερικανών στην περιοχή.
Πάντως στην γεωστρατηγική του πολιτική ο Πούτιν χρησιμοποιεί
και την πρόοδο που έχει επιτελέσει η χώρα του τα τελευταία χρόνια, ιδίως στη
Μόσχα και στις μεγάλες πόλεις, στηριγμένη στις πλουτοπαραγωγικές της πηγές. Είναι
σα να λέει στον Ουκρανό αλλά και στους άλλους λαούς που θα έρθει η σειρά τους,
κοιτάξτε σε πόσο καλή χώρα θα ζήσετε! Όμως η Μόσχα είναι η βιτρίνα, δεν είναι όλη
η Ρωσία τόσο αναπτυγμένη.
Γι’ αυτό το λόγο δημιουργείται ένα παράδοξο σε αυτό τον
πόλεμο. Η πολιτική του Πούτιν κάποιους στην Ουκρανία σίγουρα τους συγκινεί,
γιατί είναι ο πρόεδρος της Ρωσίας, που ενώ έχει βγει από την παλιά Σοβιετική Ένωση,
που ο Ουκρανός γνωρίζει καλά, εν τούτοις αποτελεί ένα κράτος πλουσιότερο, καλύτερο
από το παλαιότερο και ο μεγάλος άνθρωπος που ανατράφηκε με την ΕΣΣΔ, ίσως θα
ήθελε να ζήσει εκεί. Δεν γνωρίζει ο
Ουκρανός τις σκληρές οικονομικές συνθήκες της Ρωσίας και αγνοεί πως δεν θα
υπάρχει η παλιά προστασία της Σοβιετικής Ένωσης. Η πολιτική του Πούτιν και των
προηγούμενων ηγετών απαρνήθηκε την οικονομική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό
που επιθυμεί ο απλός Ουκρανός πολίτης, ο Ρώσος αυτής της κατηγορίας, του παλιού
σοβιετικού ιδεώδους, το εκφράζει συνήθως
με την έκφραση: «τι καλά που ήμασταν στην ΕΣΣΔ, τουλάχιστον στο ψυγείο υπήρχε ψωμί
και σαλάμι». Το παράδοξο είναι ο εισβλλόμενος να αποδέχεται τον εισβολέα.
Διεθνείς θεωρίες υπέρ της εισβολής. Αυτές λέγονται από ξένους υποστηρικτές
του Πούτιν, πρώην ή και νυν κομμουνιστές, όχι όμως από κόμματα, δεξιούς ή συντηρητικούς
που αγαπούσαν την ΕΣΣΔ ή τη Ρωσία και τρέφουν αντινατοϊκά αισθήματα. Αυτές οι
θεωρίες λένε απλά πως ο Πούτιν προκλήθηκε από το ΝΑΤΟ και τους Αμερικανούς,
αφού αυτές οι δυνάμεις έφτασαν δίπλα στη χώρα του, επομένως η Ρωσία σωστά
πράττει και τα βάζει μαζί τους.
Όμως στην πραγματικότητα η Ρωσία τα βάζει όχι εναντίον του
ΝΑΤΟ, αλλά εναντίον της Ουκρανίας. Αν θέλει να τα βάλει με το ΝΑΤΟ να πάει στις
ΗΠΑ ή σε κάποια χώρα του ΝΑΤΙΟ και να κάνει πόλεμο. Αυτό ίσως θα το σκεφτόταν
γιατί τότε θα αντιμετώπιζε όλο το ΝΑΤΟ.
Οι θεωρίες αυτές συμβαδίζουν
με την επίσημη ρωσική πολιτική η οποία δεν σέβεται την ανεξαρτησία και την
ακεραιότητα μιας χώρας, θέλουν οι επιλογές της να μην συμβαδίζουν με τις επιδιώξεις
της αλλά με το αντιαμερικανικό και αντινατοαϊκό αίσθημα. Στην πραγματικότητα
ψευδοαντιαμερικανικό, γιατί όπως θα δείξουμε με την εμφάνιση των Αμερικανών
στην Ουκρανία οι μόνοι ευνοημένοι ήταν και παραμένουν οι Ρώσοι.
Κάποιοι κομμουνιστές που διακατέχονται από αντιαμερικανικά αισθήματα, προερχόμενοι κυρίως από χώρες του τρίτου κόσμου, πρώην αποικιοκρατίες,
είναι αναφανδόν υπέρ του Πούτιν,
θεωρώντας πως καταλαμβάνοντας τη χώρα θα δώσει ισχυρό πλήγμα στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό!
Αυτές τις απόψεις έχουν και κάποιοι Έλληνες κομμουνιστές που είναι υπέρ του
Πούτιν και της πολιτικής του. Στην πραγματικότητα αυτοί βιώνουν την διάλυση της
ΕΣΣΔ ως τραύμα και θεωρούν πως ο πρόεδρος Πούτιν την ανασυντάσσει. Δεν βλέπουν
πως ο Πούτιν ξεκίνησε τον αναθεωρητισμό του με την αποκομμουνιστικοποίηση της χώρας,
που σήμαινε την διάλυση του κοινωνικού κράτους και των παροχών, απεναντίας
προσβλέπουν σε αυτόν, λόγω της παραπλήσιας συμπεριφοράς που διαθέτει με τους παλιούς
κομμουνιστές ηγέτες της ΕΣΣΔ,
αντιαμερικανισμό, αυστηρή ιδεολογία έναντι του άλλου και του διαφορετικού, απλοϊκότητα
στην ιδεολογικό ερμηνεία του κόσμου με
βάση την αντίθεση «δικό μας και διαφορετικό». Για το λόγο αυτό αυτή η ομάδα των κομμουνιστών
είναι πολύ δύσκολη στη συζήτηση, δεν είναι εύκολο να αποδεχθεί επιχειρήματα και
καταφεύγει σε έμμονες ιδέες.
2. Άμυνα κατά της εισβολής
Είναι η πολιτική του ουκρανικού λαού
ο οποίος δεν κάνει αναλύσεις, αλλά αμύνεται για την πατρίδα του. Είναι μεγάλος ο
ηρωισμός των Ουκρανών οι οποίοι μάχονται πολλές φορές μόνοι, χωρίς μεγάλη
βοήθεια, τουλάχιστον στην αρχή για την υπεράσπιση της εδαφικής τους ακεραιότητας,
εναντίον ενός μεγάλου κράτους, το οποίο δεν φείδεται πυραύλων και όλων.
Ο πόλεμος είναι επεκτατικός από την
πλευρά της Ρωσίας η οποία αυτή την στιγμή θέλει να επιτελέσει και να
ολοκληρώσει τις σοβιετικές της και τσαρικές της οπτασίες της και δεν υπολογίζει έναν άλλο λαό, αδερφό
λαό, το οποίο και καταστρέφεται. Ο αγώνας των Ουκρανών πατριωτικός, αγώνας υπέρ
βωμών και εστιών. Ακόμα και οι ρωσόφωνες περιοχές του Χαρκόβου αντιστέκονται,
και σε πολλές περιπτώσεις που ακούω ρωσόφωνους να είναι υπέρ της αντίστασης και
να πολεμούν. Κάποιες φορές ιδίως στο Ντονμπάς οι απαντήσεις τους είναι
διφορούμενες ή μπορεί να ερμηνευθούν και υπέρ της Ρωσίας.
Οι αναλύσεις των Ουκρανών προσπαθούν να αναπτερώσουν
το ηθικό κατά του κατακτητή. Ίσως θα έπρεπε η ουκρανική ηγεσία να είχε επιλύσει
με διαφορετικό τρόπο το θέμα του Ντονμπάς, έτσι ώστε να μην έδινε τη δυνατότητα
στη Ρωσία να επέμβει. Μια διευρυμένη αυτονομία του Ντονμπάς θα μπορούσε, ίσως, να αναχαιτίσει τη ρωσική δύναμη. Όμως οι Ουκρανοί
χρειάζονται πάνω απ’ όλα όπλα και όχι θεωρία. Θυμάμαι που πριν δύο μήνες όταν ο
υπουργός εξωτερικών αναζητούσε όπλα για τον αγώνα τους, πολλά ευρωπαϊκά κράτη τον
προέτρεπαν για βοήθεια στις ΗΠΑ.
Η ρωσική εισβολή τι επιδιώκει στην
Ουκρανία; Πρώτον επιδιώκει ως φαίνεται την κατάληψη της Νοβορωσίας, της Νέας Ρωσίας,
της Νότιας Ουκρανίας σήμερα. Από το Λουχάνσκ ως την Οδησσό. Η Ρωσία δεν βιάζεται, ίσως όμως να έχει και προβλήματα
ανάπτυξης, αφού έχει σταματήσει στο Νικολάεφ.
Δεύτερον, αν της πάνε όλα τόσο καλά,
θα πραγματοποιήσει μια μεγαλύτερη κατάληψη της Ουκρανίας, ακόμα και του Κιέβου
και της ευρύτερης χώρας. Αν της δοθεί η
δυνατότητα θα το κάνει, διότι η Ρωσία
δεν σέβεται την αρχή της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών,
ιδίως της Ουκρανίας και οι Ρώσοι ηγέτες είναι τυφλωμένοι από τη τραύμα της μετασοβιετικής
εποχής.
Επομένως οι Ουκρανοί δίνουν έναν μεγάλο
αγώνα για την πατρίδα τους και για όλες τις περιοχές που συνδέονται με την
ιστορία τους. Η περιοχή της Ζαπορίζια είναι η περιοχή των Κοζάκων της περιοχής
που είχαν ιδρύσει από το 1650 αυτόνομο κράτος σε σύνδεση με τη Ρωσία, η περιοχή
της Χερσόνας ήταν πάντα πυκνοκατοικημένη από Ουκρανούς, η περιοχή της Οδησσού
έχει την παράδοση της Ουκρανίας της σοβιετικής περιόδου, το Χάρκοβο και η Πολτάβα
είναι παραδοσιακά μέρη ουκρανικά με μεγάλους αγώνες και εκπροσώπους στα
γράμματα ουκρανικά όπως ο Σκοβοροντά, ο Κοτλιαρόφσκι, αλλά και στα ρωσικά όπως ο
Γκόγκολ, που θεωρούσε τον εαυτό του μια ενότητα ουκρανική και ρωσική, στο Τσερκασι
του Ταράς Σεφτσένκο. Η δυτική Ουκρανία, με τις περιοχές της που από την περίοδο
της Γαλικίας αναπνέουν τον ουκρανικό άερα. Η Ουκρανία χρειάζεται όλες τις περιοχές
και όλες πρέπει να τις διατηρήσει, για όλες έχει ξοδέψει χρήματα και κόπο. Την Κριμαία
την έχει κάνει τόσο σπουδαία περιοχή η Σοβιετική Ουκρανία, ως τότε ήταν μια
φτωχή περιοχή.
Σήμερα είναι δημοκρατικό καθήκον η
υπεράσπιση της Ουκρανίας και η προβολή της ιστορίας της. Αλλά ακόμα σήμερα και
για την ίδια την Ουκρανία τώρα ο αγώνας ξεκινάει,
μετά από έξι μήνες, όταν το παγκόσμιο ενδιαφέρον σταματάει για τον πόλεμο και η
ίδια η χώρα πρέπει να ανταπεξέλθει στην επίθεση της Ρωσίας. Η Ουκρανία εκφράζει
τα δικά της πατροπαράδοτα ιδεώδη για εθνική ανεξαρτησία, αλλά και τα ιδεώδη
όλου του κόσμου για αξιοπρέπεια της πατρίδας και του αγώνα για την εδαφική
ακεραιότητα απέναντι στον εισβολές.
Σήμερα στην Ουκρανία χάνονται 200
άνθρωποι κάθε μέρα στον πόλεμο. Βαρύ τίμημα. Το 20% του εδάφους της χώρας έχει
καταληφθεί από τους Ρώσους. Στη χώρα υπάρχει εσωτερική μετανάστευση. Από τις περιοχές
που θα περάσει ο ρωσικός στρατός οι άνθρωποι φεύγουν σε άλλες περιοχές. Οι ρωσικές δυνάμεις χάρη στη μεγάλη υπεροπλία
προωθούνται στη χώρα, αλλά με μεγάλη καθυστέρηση και δυσκολία.
3. Πολιτικές κατά της εισβολής.
Είναι
οι θεωρίες που αντιστρατεύονται και καταπολεμούν την επεκτατική ρωσική πολιτική.
Εδώ είναι οι αναλύσεις ουκρανών αναλυτών, της ΕΕ και των κρατών της δυτικής Ευρώπης.
Τα κράτη αυτά θεωρούν πως η πολιτική της
Ρωσίας καταστρέφει τις διεθνείς σχέσεις στη Ευρώπη. Η εισβολή αποτελεί ένδειξη
αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνόρων και ως εκ τούτου καταδικαστέα:
«Η χρήση βίας και εξαναγκασμού για τη
μεταβολή των συνόρων δεν έχει θέση στον 21ο αιώνα. Οι εντάσεις και οι
συγκρούσεις θα πρέπει να επιλύονται αποκλειστικά μέσω του διαλόγου και της
διπλωματίας». Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 24 Φεβρουαρίου 2022
Η ΕΕ ζήτησε από τη Ρωσία να σεβαστεί την εδαφική
ακεραιότητα της Ουκρανίας. Θα πρέπει να πούμε πως η ΕΕ δεν καταδίκασε απλώς την
επιθετικότητα αλλά έλαβε και μέτρα εναντίον της. Μάλιστα έχει λάβει αρκετές
φορές μέτρα, τα οποία όμως δεν έχουν αποδώσει, δηλαδή δεν έχουν τερματίσει τη
ρωσική εισβολή. Απεναντίας τα μέτρα αυτά
έχουν επίπτωση και στην ίδια την ΕΕ με την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου
και του πετρελαίου.
Η ΕΕ έχει δεχθεί στα εδάφη της
του πολλούς πρόσφυγες από τη χώρα αυτή, γύρω στα 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν
φύγει από την Ουκρανία πρόσφυγες (πηγή Wikipedia), κυρίως γυναικόπαιδα. Κάποιοι
όμως θα έχουν επιστρέψει εκεί πάλι, ιδίως στο Κίεβο και στα δυτικά της χώρας.
Η ΕΕ φαίνεται πως δεν διαθέτει
πια την παλιά της αίγλη. Η πολιτική της δεν εισακούεται και μια σειρά κράτη που
διαφέρουν από την ίδια έχουν τη δυνατότητα να επιλύουν τα προβλήματά τους με έναν
διαφορετικό, πιο αυταρχικό τρόπο, αλλά και με στοιχεία δημοκρατίας που προς το
παρόν έχει αποτέλεσμα. Έτσι η Ρωσία για κάποιους λόγους και σε κάποιους πολίτες
ακόμα και στη Δύση φαίνεται να είναι πιο καταξιωμένη από τα δυτικά κράτη.
Πώς βλέπει η Ε.Ε. να
τελειώνει ο πόλεμος; Πιστεύει πως τα μέτρα θα εξαναγκάσουν τον Πούτιν να
υποχωρήσει. Κάποιοι μάλιστα θεωρούσαν πως ο ρωσικός λαός μπορεί να ανατρέψει
τον πρόεδρό του.
Άραγε η ΕΕ και η Δύση
συνέβαλε στην έναρξη του πολέμου; Ο
νομπελίστας δημοσιογράφος Ντιμίτρι Μουράτοφ έχει καταθέσει την άποψη πως ο Πούτιν
δεν σέβεται τους δυτικούς πολιτικούς, μάλιστα γελάει μαζί τους. Γιατί; Για το εξής
λόγο. Αναφέρει πως κατά το παρελθόν οι δυτικοί ηγέτες έφταναν στη Μόσχα και επισκέπτονταν
τον ίδιο που ήταν διευθυντής της εφημερίδας Νόβαγια Γκαζιέτα που τότε υπήρχε και
ήταν γνωστό πως έκανε αντιπολίτευση στον Πούτιν. Σήμερα την εφημερίδα έχει κλείσει
η ρωσική κυβέρνηση. Στην εφημερίδα οι
ηγέτες αυτοί με δηλώσεις και συνεντεύξεις εξέφραζαν την υποστήριξή τους στα
δημοκρατικά δικαιώματα των Ρώσων πολιτών και καταδίκαζαν τις αυθαιρεσίες της ρωσικής
κυβέρνησης. Όταν όμως πήγαιναν στον ίδιο τον Πούτιν τα ξεχνούσαν όλα αυτά, δεν
μιλούσαν για διώξεις των πολιτών και την
καταπάτηση δικαιωμάτων και ενδιαφερόντουσαν μόνο να τους κάνει μια καλύτερη
τιμή στο φυσικό αέριο. Έτσι ο Πούτιν, κατά Μουράτοφ, διαπίστωσε πως αυτή ηγεσία
δεν υπηρετεί αρχές αλλά μόνο οικονομικά συμφέροντα κρατών και επιχειρήσεων. Είναι
άνθρωποι με τους οποίους μπορεί να «παίξει» με την τιμή του φυσικού αερίου.
Τα αναφέρω αυτά ως μαρτυρία ενός Ρώσου ο
οποίος αυτή τη στιγμή ζει στην εξορία στην Εσθονία.
4.
Πολιτικές που καταδικάζουν την εισβολή,
αλλά κρατούν ίσες αποστάσεις.
Είναι κυρίως οι
κομμουνιστές, οι οποίοι αν και καταδικάζουν τη ρωσική εισβολή, θεωρούν
ταυτόχρονα πως για την εισβολή ευθύνη
έχουν και οι Αμερικάνοι. Είναι όμως ειλικρινείς και ευαίσθητοι στα προβλήματα
των Ουκρανών, αλλά δεν βρίσκουν τις σωστές διαστάσεις της κρίσης. Οι κομμουνιστές
θεωρούν τον πόλεμο ιμπεριαλιστικό, αλλά μάλλον δεν υπάρχει εδώ ο κλασικός ιμπεριαλιστικός
πόλεμος, διότι στην Ουκρανία αυτή τη στιγμή μάχεται η Ρωσία μόνη για να
καταλάβει την χώρα. Επίσης αν ο πόλεμος είναι ιμπεριαλιστικός θα έπρεπε να
υπάρχει και η θεωρία για την μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε επαναστατικό,
κάτι που κήρυσσαν παλιά οι θεωρητικού του μαρξισμού. Σήμερα μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο στη συγκεκριμένη
σύρραξη; Ο πόλεμος δεν είναι αυστηρώς ιμπεριαλιστικός,
αλλά κατακτητικός, κατά τη γνώμη μας, όπως γίνεται όταν μια μεγάλη δύναμη έκανε επίθεση αναιτιολόγητα
εναντίον άλλης χώρας, όπως ήταν και ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος. Παράλληλα, οι κομμουνιστές, ζητούν την αποχώρηση των στρατών και την παύση
των εχθροπραξιών.
Ταυτόχρονα δηλώνουν πως ο
πόλεμος από την πλευρά της Ρωσίας γίνεται για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ουκρανίας
στο Ντονμπάς και σε άλλες περιοχές που δίνουν ιδιαίτερο πλούτο. Νομίζουμε πως
οι πόλεμοι προκαλούνται από οικονομικά κίνητρα και η ρωσική
εισβολή σίγουρα έχει τέτοια αίτια. Οι
κομμουνιστές μιλούν για το ουράνιο, το τιτάνιο, τα πολλά αποθέματα μαγγανίου,
το σιδηρομετάλλευμα, το σχιστολιθικό
αέριο, που διαθέτει η χώρα αλλά και τα εξαίρετα χώματα που διαθέτει η χώρα και
την κατατάσσουν τις καλύτερες γεωργικές περιοχές του πλανήτη.
Οι κομμουνιστές πιστεύουν
πως τα προβλήματα στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ ξεκίνησαν με τη διάλυση της χώρας,
τονίζοντας πως η Σοβιετική Ένωση είχε λύσει τα εθνικά προβλήματα που υπήρχαν
στην περιοχή, διευθετώντας με σωστό τρόπο το εθνικό ζήτημα. Εξάλλου από αυτό
ξεκινούν τις αναλύσεις τους, τονίζοντας πως η σημερινή Ρωσία κατέστρεψε τις οικονομικές
και κοινωνικές σχέσεις που υπήρχαν επί ΕΣΣΔ και δημιούργησαν μια καπιταλιστική
και επιθετική χώρα. Εδώ όμως ξεχνούν τα
προβλήματα με τις μειονότητες που υπήρχαν στην ΕΣΣΔ και την ελληνική επίσης οι οποίες
είχαν υποστεί διωγμούς. Σήμερα στη Ρωσία έχει γίνει αποδεκτό και έχει εισαχθεί νόμος
που διαβεβαιώνει πως κατά τη διάρκεια της
ΕΣΣΔ υπήρξε γενοκτονία (Κορεατών, Τσετσένων, Γερμανών, Μπαλγκάρι, Ινγκουσέτιοι,
Φινλανδοί – Ινγκερμανλάντσι, κ.α.) και επιβάλλει την οικονομική τους αποκατάστασή.
Επίσης μελετητές κάνουν λόγο για
εθνοκάθαρση εναντίον μιας σειράς λαών (εναντίον
Τατάρων, πολωνών, Ελλήνων, Εσθονών, Αρμενίων, Γερμανών, κ.α.). Οι Έλληνες
υπέστησαν υποχρεωτικές μετακινήσεις. Είναι γνωστά. Όποιος δεν τα καταλαβαίνει όλα
αυτά, ή κλείνει τα μάτια, δεν ζει στη σύγχρονη εποχή. Το ίδιο και οι διωγμοί
επί Στάλιν. Στο ελληνικό κομμουνιστικό κόμμα, νομίζω μόνο ο Γεώργιος Ρούσης
έχει ασκήσει κριτική και κατανοεί με διαφορετικό τρόπο τα πράγματα αυτά. Ίσως
από τους νεότερους και ο Απόστολος Χαρίσης να διακρίνεται από αντίστοιχη
αλήθεια και ειλικρίνεια της μελέτης.
Οι κομμουνιστές είναι αυτοί
που ένιωσαν πρώτοι από όλους τον αναθεωρητισμό της ρωσικής ηγεσίας, αφού η ΕΣΣΔ
στην οποία πίστευαν, αναιρέθηκε από τις νεότερες ρωσικές ηγεσίες. Η ρωσική
ηγεσία άρχισε την αποκομμουνιστικοποίηση της χώρας, η οποία έλαβε και άλλες διαστάσεις:
ξήλωμα των αγαλμάτων της σοβιετικής εποχής, μετονομασία των οδών και των
πλατειών, επανεξέταση του ρόλου της ΕΣΣΔ στην ιστορία και εξύψωση της ρωσικής
ιστορίας, μη έκδοση εργασιών των θεωρητικών του μαρξισμού, αποσιώπηση γενικώς
του ρόλου της ΕΣΣΔ στη χώρα. Όλα αυτά και άλλα επέτειναν την αγανάκτηση των κομμουνιστών
εναντίον της ρωσικής ηγεσίας.
Β. Ψυχολογικές θεωρίες
Οι ψυχολογικές θεωρίες
προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά των Ρώσων και των Ουκρανών στον πόλεμο
και να μιλήσουν για το τι μέλει γενέσθαι. Λειτουργούν είτε αυτόνομα, είτε και συμπληρωματικά
με τις προηγούμενες θεωρίες. Αυτές απαντούν στο εξής ερώτημα; Τι ωθεί τη ρωσική
ηγεσία για να ξεκινήσει αυτό τον τόσο αιματηρό και σκληρό πόλεμο; Γιατί η
ηγεσία αυτή δεν μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο και γιατί δεν υπολογίζει
καθόλου μα καθόλου τις εκκλήσεις της ανθρωπότητας;
1. Θεωρία του τραύματος
Η θεωρία αυτή θεωρεί πως η
ρωσική ηγεσία βρίσκεται σε κατάσταση τραύματος μετά την διάλυση της σοβιετικής
ένωσης. Έχουμε υποστηρίξει:
«Τραύμα
έχουμε όταν κάποιο γεγονός δημιουργεί άγχος, στρες και αρνητικά
συναισθήματα στον άνθρωπο. Το μίσος, η απέχθεια, η αποστροφή είναι τα κυρίαρχα
συναισθήματα στους φορείς αυτού του τραύματος, αλλά παράλληλα και θετικά
συναισθήματα ή ενέργειες όπως βοήθεια και αλληλοβοήθεια για τους συντρόφους που
αισθάνονται τα ίδια συναισθήματα.
Το
τραύμα δημιουργεί μια ξεχωριστή ταυτότητα στα μέλη του. Δηλαδή η ομάδα
αυτή καταλαβαίνει με ξεχωριστό τρόπο τα γεγονότα τα οποία έχουν δημιουργηθεί
στο παρελθόν.
Η
απώλεια της πατρίδας αποτελεί μια τραυματική εμπειρία για τον άνθρωπο,
δημιουργεί δυνάμεις άγχους και έντασης στον εσωτερικό κόσμο του
ανθρώπου, υπάρχει αίσθημα απώλειας και καταπίεσης. Όταν ο
άνθρωπος χάνει τον εθνικό του χώρο αισθάνεται αδύναμος, μόνος,
περιθωριοποιημένος στον κόσμο. Φαίνεται πως και η διάλυση της
ΕΣΣΔ άφησε σε πολλούς ένα τέτοιο αίσθημα. Κατανοήθηκε σαν απώλεια της πατρίδας
και τα νέα κράτη που δημιουργήθηκαν σε κάποιους δεν αντιστάθμισαν τη δική
της εξαφάνιση. Αυτό συνέβη ιδίως στη Ρωσία.
Σε
πολλούς Ρώσους συγκράτησε στην ψυχή αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα για τον
κόσμο, αλλά και για τον άλλον, τον ξένο ή τον διαφορετικό. Στη δεκαετία του
1990 πολλοί άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους, έμειναν άνεργοι, άλλαξαν
επάγγελμα, υπήρχε μεγάλη φτώχεια και οι άνθρωποι δεν ήξεραν πως να
αντιδράσουν. Αναπτύχθηκε επιθετικότητα και βία στις πόλεις. Όλα αυτά είναι
μεγάλα προβλήματα για τους ανθρώπους που μεγάλωσαν σε μια μεγάλη χώρα που μάθαιναν
πως είναι η καλύτερη χώρα και η σπουδαιότερη χώρα και ο πολιτισμός της
ξεχωριστός.
Οι
βίαιες αλλαγές δημιούργησαν στην ψυχή πολλών το συναίσθημα του
μίσους για τους φταίχτες ή το συναίσθημα του μίσους γι' αυτούς που
έφυγαν από τη μεγάλη χώρα. Όλα αυτά είναι συναισθήματα που αφορούν το
τραύμα και έχουν σχέση με τη στάση απέναντι στο παρελθόν. Η βία και ο
πόλεμος στην Ουκρανία μου δείχνει πως το τραύμα σε ομάδα Ρώσων πολιτών και
ηγετών και φίλων τους ανά τον κόσμο είναι πολύ ισχυρό. Στην Ουκρανία βλέπουμε
βια και κατά αμάχων, τουλάχιστον μεγάλη προσπάθεια από τους επιτιθέμενους, ανά
τον κόσμο βλέπω ανθρώπους να κλείνουν τα ματια σε αυτές τις βιαιότητες ή να τις
εκλογικεύουν, να τις εξηγούν με λογικό τρόπο: «ναι, μά ο Ζελένσκι είναι
ναζιστής, γιατί δεν είναι;». Αυτά ακούς από πολλούς. Ή το άλλο μα οι Ουκρανοί
είναι με το ΝΑΤΟ, επομένως όλα δικαιολογούνται».
Σήμερα θεωρώ πως
στη Ρωσία οι άνθρωποι χρειάζεται να κουβεντιάσουν και να αλλάξουν τον τρόπο που
βλέπουν την ιστορία τους και την πορεία τους. Αυτοί που μπορούν να βοηθήσουν
είναι οι διανοούμενοι οι οποίοι μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο. Ο πολιτικός
αγώνας στη Ρωσία γινόταν και δινόταν από τους εξέχοντες διανοούμενους, όχι το
εργατικό κίνημα, αλλά ο Ζαχάρωφ έφερε αλλαγές ή ο Λιχατσιόφ. Είναι ρεαλιστικό
κάτι τέτοιο να επιτευχθεί σήμερα; Αφού άνθρωποι ακροδεξιοί μπορούν να επιβάλουν
τις απόψεις τους, γιατί να μην υπάρξουν και άνθρωποι δημοκράτες με καλή γνώση της
ιστορίας της χώρας, με τόλμη και αποδοχή στην κοινωνία; Αν επιτευχθεί αυτό η κατάσταση στη χώρα θα
αλλάξει προς το καλύτερο.
Το πρόβλημα βέβαια
με τη θεωρία του τραύματος είναι [ως
γενικώς τραύμα διαθέτουν άνθρωποι που δεν βρίσκονται στην εξουσία, επομένως για
να είμαστε απολύτως ακριβείς με αυτή τη θεωρία η ηγεσία της Ρωσίας δεν πρέπει
να διαθέτει κανένα τραύμα. Όμως εγώ
θεωρώ πως η ρωσική ηγεσία βγήκε μέσα από την καταστροφή μιας χώρας και αυτό
είναι αδύνατο να μην τους επηρέασε, αφού μάλιστα και στις πολιτικές τους δηλώσεις
κάνουν συχνά αναφορές σε αυτό.
Αλλά και μέρος της
ουκρανικής κοινωνίας έχει τέτοιο τραύμα ίσως το οποίο τους κάνει να έχουν τις ίδιες
σκέψεις με τη ρωσική ηγεσία. Σήμερα στην
Ουκρανία αναπτύσσεται ένα άλλο τραύμα, είναι η απώλεια της σημερινής του πατρίδας.
Προσωπικά πιστεύω
πως τα γεγονότα της εποχής μας, όπως έχω γράψει στο έργο «Χρονικό μιας
απρόσμενης άνοιξης» σχετίζονται με την πανδημία που συγκλόνισε την εποχή μας.
Εκεί γράφω, χωρίς ακόμα να έχει γίνει η επίθεση πως μετά από ένα μεγάλο γόνος
τέτοιο σαν την πανδημία, όπου εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετώπισαν το θάνατο, επίκεινται
μεγάλα γεγονότα. Όπως μετά το Τσερνόμπιλ έγινε το γκρέμισμα του Τείχους του Βερολίνου
και η κατάλυση της ΕΣΣΔ και πως τα γεγονότα στο τέλος θα λάβουν μια θετική
εξέλιξη. Επομένως θεωρώ πως τα γεγονότα στο βάθος του χρόνου, θα ευνοήσουν την Ουκρανία
και η Ρωσία θα εξαναγκαστεί να υποχωρήσει και να αλλάξει πολιτική.
2. Θεωρία για
την εχθρική Ρωσία
Η θεωρία αυτή
θεωρεί πως η Ρωσία είναι χώρα που επιζητεί την κυριαρχία επί της Δύσης και
θέλει να την κυριεύσει. Η Ρωσία είναι εχθρός της Ευρώπης και της Αμερικής και
γενικώς είναι εχθρός χώρα του κόσμου. Η αιτιολογία για αυτή την άποψη είναι πως
η Ρωσία δεν αποδέχεται την παγκοσμιοποίηση, αλλά επιθυμεί να είναι κλειστή
χώρα.
Οι απόψεις αυτές
στηρίζονται στη σημερινή κυρίως πολιτική του Κρεμλίνου, το οποίο με την πολιτική
του έχει τρομοκρατήσει πολλές ομάδες πληθυσμού της Ανατολικής και της Δυτικής Ευρώπης.
Η Ρωσία όμως ταυτίζεται με τον Πούτιν; Κατά
τη γνώμη μου όχι. Αν υπήρχαν άλλοι ηγέτες στη χώρα τα αποτελέσματα θα ήταν
διαφορετικά.
Οι απόψεις αυτές
είναι αιτιολογημένες, αλλά δεν έχουν πάντα την ιστορική επαλήθευση. Η Ρωσία στους
τελευταίους δύο αιώνες είναι σύμμαχος της Αγγλίας ιδίως σε όλες τις περιπέτειες
της Ευρώπης. Στους Ναπολεόντειους πολέμους, στον Α και στον Β παγκόσμιο πόλεμο
η Ρωσία πολεμά σε συμμαχία με τη Δύση, ιδίως την Αγγλία. Εξαίρεση αποτελούν οι
περιφερειακοί πόλεμοι, όπως οι ρωσσοτουρκικοί στους οποίους είναι αντίπαλοι, όπως
στον κριμαϊκό πόλεμο ή στον αντίστοιχο του 1878, ή και σε άλλες περιπτώσεις. Στον
ρωσοπολωνικό πόλεμο του 1830 που είχε πάλι ξεσηκώσει στην Ευρώπη κλίμα αλληλεγγύης
υπέρ της Πολωνίας και κλίμα αντίδρασης κατά της Ρωσίας. Ακόμα και στην περίοδο που η Ρωσία προβαίνει
σε διαμελισμούς κρατών ιδίως της Πολωνίας το κάνει σε συνεργασία με κάποια ξένη
δύναμη, Αυστρία ή Γερμανία.
Η Ρωσία σε αυτή
τη θεωρία, η οποία υπήρξε κατά τον 19ο αιώνα βασική στην
αντιμετώπιση αυτής της χώρας, προβάλει με την εικόνα της «αρκούδας», της απειλητικής
εκείνης δύναμης, η οποία μάλιστα αν βγει από το «κρησφύγετό» της δεν ξαναμαζεύεται
πίσω. Αυτό πίστευε ο Βίσμαρκ για τη χώρα αυτή και ήθελε να έχει καλές σχέσεις
μαζί της.
Παράλληλα η
παραπάνω θεωρία προβάλλει τη θεωρία για την ανυπαρξία φιλίας μεταξύ Ελλάδας και
Ρωσίας, και αντιθετικά υποστηρίζει ότι η
βόρεια χώρα συντάσσεται με την Τουρκία εναντίον της Ελλάδας. Οι απόψεις της είναι
μάλλον διατακτικού τύπου και λίγο αποδείξιμες, αφού σε όλα όσα υποστηρίζει
μπορεί να ανευρεθεί αντίλογος. Είναι κατανοητό πως η Ρωσία εκφράζει τα δικά της
συμφέροντα, τα οποία όμως κάποιες φορές ταιριάζουν με τα ελληνικά. Έτσι και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του
1821 και πριν από αυτήν, ακόμα κατά τον εικοστό αιώνα η Ρωσία διαδραμάτισε
σημαντικό ρόλο για τα ελληνικά πράγματα. (Πρώτη φορά
το 1826 στο Πρωτόκολλο της Πετρούπολης, μεταξύ Αγγλίας και Ρωσίας γίνεται
αποδεκτή η ίδρυση κράτους φόρου υποτελούς στο Σουλτάνο με το όνομα Ελλάδα, ο
ρωσσοτουρκικός πόλεμος του 1828-29 και η Συνθήκη της Ανδριανούπολης πίεσε τον Σουλτάνο
να υπογράψει τη Συνθήκη του Λονδίνου για την ίδρυση του ελληνικού ανεξάρτητου
κράτους πια, και σε πολλές άλλες περιπτώσεις). Όμως η συγκεκριμένη θεωρία συμβάλει
στην απομάγευση των σχέσεων Ελλάδας Ρωσίας και σε αυτό έχει θετική συμβολή.
Όμως αυτή είναι μια θεωρία περισσότερο από τις
άλλες που παρουσιάζει τις ανθρωπιστικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία
και στην Ευρώπη. Αυτή επίσης ασχολείται με
τη ρωσική επιβολή και διείσδυση στο χώρο της δημόσιας ζωής στην Ευρώπη και στη Δύση,
πολλές φορές όμως ξεπερνώντας τα επιτρεπτά όρια επικοινωνίας.
Γ. Θεωρίες της επαφής
Είναι θεωρίες
που αφορούν τις πολύχρονες ρωσοουκρανικές σχέσεις. Αυτές εκφράζονται από Ρώσους
και Ουκρανούς και αποτελούν η δεύτερη αντίδραση στην πρώτη. Τι ονομάζω θεωρίες
επαφής γιατί αναφέρονται στις σχέσεις, στην επαφή που ανέπτυξαν πι δύο αυτοί
λαοί.
1. Η ρωσική θεωρία της επαφής
Ρώσοι και
Ουκρανοί είναι ένας λαός, ένα έθνος. Δεν χρειάζεται αυτοί οι δυο λαού να έχουν
δύο κράτη, το κράτος πρέπει να είναι ένα. Η Ρωσία νιώθει πως η Ουκρανία είναι
προέκταση του εδάφους της, ή ακόμα πως η Ουκρανία είναι έδαφος της Ρωσίας κατά
μία γενική ερμηνεία. Όταν ρωτούν του Ρώσους πολίτες αν συμφωνούν με την επίθεση
της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι Ρώσοι απαντούν πώς δεν κάνουν οι ίδιοι επίθεση,
αλλά οι ίδιοι βρίσκονται σε άμυνα εκεί στην Ουκρανία, εννοώντας πως η Δύση
κάνει επίθεση στη Ρωσία στην Ουκρανία. Δεν εννοείται πάντα το Ντονμπάς αλλά όλη
η χώρα. Επομένως η ρωσική επαφή πιέζει τους Ουκρανούς να δουν τον εαυτό τους ένα
μέρος της Ρωσίας. Αυτό βέβαια δεν έχει πάντα τα αναμενόμενα αποτελέσματα, αλλά
σε πολλούς έχει ανταπόκριση. Η παραπάνω θεωρία υπενθυμίζει τα πρωτεία της Ρωσίας
και επιζητά την υπακοή που πρέπει να έχει η Ουκρανία ως υπήκοος της μεγάλης
χώρας. Όμως σε αυτή τη θεωρία οι φίλοι Ρώσοι κάνουν λάθος, έχει κινήσει πολύ
νερό από τότε που ήταν μαζί και ο Μπογκντάν Χμελίνσκι έβλεπε φιλία για 300 χρόνια
τα οποία πέρασαν και αυτά. Οι Ρώσοι δεν δέονται την ανεξαρτησία της Ουκρανίας,
γιατί έχουν εθνικιστικό τρόπο αντιμετώπισης του δικού τους πολιτισμού. Θεωρούν τον
άλλον μέρος του δικού τους. Δεν βλέπουν πως οι Ουκρανοί έχουν δημιουργήσει καλή
λογοτεχνία, μουσική, κινηματογράφος, τέχνες και γράμματα, έχουν πάνω απ’ όλα
δικό τους φολκλόρ και ξεχωριστές παραδόσεις, οι οποίες έχουν σφυρηλατήσει ένα λαό,
και ένα έθνος διαφορετικό από το ρωσικό.
2. Η ουκρανική άποψη
Η ουκρανική
άποψη λέει, οι Ρώσοι τόσους αιώνες μας έχουν σαν αποικία τους, δεν μας ακούν,
δεν μας σέβονται, μας επιβάλουν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους, τον οποίον
εμείς πρέπει να ακούμε και να σεβόμαστε. Δεν μπορούμε να έχουμε το δικό μας βίο,
γιατί εμείς δεν έχουμε δική μας ζωή και δική μας άποψη, δεν έχουμε την τύχη μας
στα χέρια μας. Θέλουμε λοιπόν να απαλλαγούμε από τους Ρώσους και το ρωσικό πολιτισμό.
1ο Δεν
θα μιλούμε πια τη γλώσσα τους, στον μεταξύ μας διάλογο θα καταργήσουμε τα
ρωσικά και με τους ξένους θα μιλάμε μόνο αγγλικά
2ο Θα
αποκαθηλώσουμε όλες τις πινακίδες στους δρόμους, θα γκρεμίσουμε τα αγάλματα, τα
αλλάξουμε την ονομασία των οδών να μην θυμίζει κανένα ρωσικό όνομα. Τι θα
κάνουμε στη θέση τους; Θα βάλουμε ουκρανικά ονόματα ή θα βάλουμε δυτικά, άλλων
χωρών φιλικών προς στην Ουκρανία. Έτσι θα γκρεμίσουμε υτο άγαλμα του Πούσκιν
και θα βάλουμε το άγαλμα του Χέμινγουεϊ.
3ο Θα
απαγορέψουμε τη μετάφραση ρωσικών έργων στα ουκρανικά, ή έργα που έχουν γράψει Ρώσοι
συγγραφείς από άλλη χώρα. Εμείς δεν
θέλουμε να έχουμε καμία μα καμία σχέση με τους Ρώσους από τώρα και στο εξής.
Πώς ονομάζεται αυτή
η θεωρία επαφής, η θεωρία που αρνείται κάθε επαφή; Θεωρία της αποαποικιοποίησης.
Η
αποαποικιοποίηση είναι θεωρία και πρακτική και σε άλλες χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. Προσπαθούν
να απαλλαγούν από το ρωσικό πολιτισμό, ο οποίος όμως τους στενάζει. Επομένως είναι
σωστό να πούμε πως θέλουν να απαλλαγούν όχι από το ρωσικό πολιτισμό, αλλά από το
ρωσικό πολιτισμικό επεκτατισμό. Αυτά τα κράτη πνίγονται. Όπως και η Ουκρανία το
ίδιο.
Πολλά από αυτά τα
οποία προάγει η θεωρία της αποαποικιοποίησης είναι υπερβολικά για εμάς, αλλά
για το λαό που δέχεται επίθεση τα πράγματα είναι διαφορετικά. Θα έχει μέλλον αυτή
η πολιτική; Σίγουρα όχι. Δεν μπορείς να σβήσεις τον Τολστόι, τον Πούσκιν, τον
Μπουλγάκοφ και τόσους άλλους. Εξάλλου οι Ουκτανοί υπεύθυνοι του προγράμματος αυτού δεν ικανοποιούνται ας πούμε
με τον Μπουλγκάκοφ ο οποίος στη Λευκή Φρουρά έγραψε καλά για του Ουκρανούς
πολιτικούς όπως τον Πετλιούρα αλλά επέκρινε τους εθνικιστές. Τώρα θέλουν να σβήσουν
από παντού το όνομά στο Κίεβο, αν και γεννήθηκε στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας και ήταν Ουκρανός.
Επομένως η
απορωσοποίηση είμαι μια ιδεολογία, η οποία θέλει περισσότερο χώρο για την
εθνική ιδεολογία, αλλά όμως είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί και να φέρει τα
ανάλογα αποτελέσματα. Οι Ουκρανοί πως θα αντιμετωπίζουν το κράτος τους όταν δεν
θα βλέπουν κανένα ρωσικό όνομα, γνωρίζοντας πως πολλοί από αυτούς μεγάλωναν με
αυτά τα ονόματα; Δεν διασαλεύεται η εμπιστοσύνη του πολίτη απέναντι στο κράτος
του;