Μιχάλης Πάτσης
Ο Νιρβάνας και η Μαριανούπολη
 |
| Ο συγγραφέας που δόξασε τον Πειραιά, αλλά καταγόταν από την Μαριούπολη |
Ο Παύλος Νιρβάνας (1866-1937) είναι υπήρξε ένας καλός και πολυσχιδής
λογοτέχνης της παλιότερης γενιάς, τον οποίον διαβάζουμε και μελετάμε ακόμη.
Γεννήθηκε στη Μαριούπολη της Ρωσίας, την οποία τότε την έλεγαν
Μαριανούπολη. Είναι η πόλη που πήρε την ονομασία της από την Παναγία, όπως πιστεύεται.
Πάντως υπάρχει και η εκδοχή πως πήρε το όνομα από κάποια πριγκίπισσα Μαρία. Το
ταταρικό όνομα της περιοχής που χτίστηκε η Μαριούπολη είναι Ντομάχα.
Ο ίδιος ο συγγραφέας δεν αναφερόταν καθόλου στη ρωσική του
καταγωγή και συνήθως έλεγε πως καταγόταν από τον Πειραιά, όπου εγκαταστάθηκε με
τον πατέρα του Κων. Αποστολίδη και τη μητέρα του 1871 όταν ήρθαν από τη Ρωσία.
Κάποτε μίλησε για τη Μαριούπολη και εκμυστηρεύτηκε σε κάποια
δημοσιογράφο το 1930 τα παρακάτω:
«Στον Πειραιά έζησα από πέντε χρονών παιδί, αλλά γεννήθηκα
στη Μαριανούπολη της Ρωσσίας, κοντά στο Ταϊγάνι. Εννοείται λοιπόν αν ως στο
δικαστήριον ότι γεννήθηκα στη Μαριανούπολη κανείς δεν θα καταλάβεις τίποτε. Θα ζητούν
να μάθουν που κείται αυτή ηα Μαριανούπολις. Μπορεί να με πάρουν και για Ρώσσο.
Χάριν συντομίας λοιπόν λέγω, ότι εγεννήθηκα στον Πειραιά. Η πρώτη γλώσσα που
μίλησα ήταν η ρωσική. Η νταντά μυ ωνομαζόταν Λιουντμιλλα. Ο νουνός μου Αλεξάντρ
Γαβρίλιτς. Οπωσδήποτε από τη ρωσσική γη, φαίνεται ότ κρατώ τη αγάπη μου για τους
Ρώσσους συγγραφείς και το αίσθημα οίκτου, που κυριαρχεί μέσα μου. Τώρα από τα
ρωσσικά μου δεν μου μένει παρά μια λέξις μόνο «καρόβα», που σημαίνει αγελάδα…Ελησμόνησα,
αλήθεια, να σας πω, ότι στη Μαριανούπολη βρίσκεται ο τάφος μου!!! Είχα ένα μεγαλύτερο
αδερφό, του οποίου μου έδωκαν το όνομα και ο οποίος είχε ενταφιαστει εκεί.
Επομένως υπάρχει ένας τάφος εκεί με το όνομά μου…».
Ο Νιρβάνας είχε και άλλες σχέσεις με τη Ρωσία της εποχής,
κάτι που δηλώνει πως οι Έλληνες ως την Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917, ζούσαν σε
μεγάλες παροικίες στη χώρα αυτή.
Μιλώντας για τη λογοτεχνία είναι άξια λόγου η αναφορά του
στο Ταϊγανι, μια πανέμορφη πόλη στη βόεια Αζοφική θάλασσα με πολλούς Έλληνες
την εποχή εκείνη και ειδικότερα την οικογένεια Βαλλιάνου από την Κεφαλλονιά με
μεγάλη επιρροή. Εδώ έζησε ο μεγάλο Τσέχοφ, ο οποίος γεννήθηκε μερικά χρόνια
πριν τον Νιρβάνα, το 1860. Στο Ταϊγάνι ο Τσέχοφ δούλευε σε ελληνικό μαγαζί και
πήγαινε σε ελληνικό σχολείο, στο οποίο όμως δεν έμαθε καθόλου ελληνικά.
Τσέχοφ και Νιρβάνας μοιάζουν σαν συγγραφείς στα διηγήματά τους,
γιατί και ι δύο αγαπούν το κωμικό στοιχείο, τη σάτιρα ή ακόμα καλύτερα την
φανερή η λεπτή ειρωνεία και το σαρκαστικό πνεύμα στην κριτική της πραγματικότητας.
Βέβαια διαφέρουν και σε πολλά. Αλλά νιώθεις πως διαφέρουν όχι οι ίδιοι οι συγγραφείς
ως συγγραφείς όσο η παράδοση στην οποία ανήκουν. Η ρωσική είναι μια
βαθυστόχατση παράδοση, η ελληνική είναι εφήμερη, ανάλαφρη, θυμίζει αεράκι του
Αιγαίου.
Θα ήθελε σας κατακλείδα να αναφέρω ως σήμερα όλοι γνωρίζουν
που κείται η Μαριανούπολη. Σήμερα το Ταϊγάνι
ζει ειρηνικά τη ζωή του, ενώ η Μαριούπολη
τράβηξε τα πάνδεινα.