Το τραύμα, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, έχει πάντοτε σχέση με τον τρόπο που το άτομο βιώνει τη μνήμη ή καλύτερα βιώνει ένα ιστορικό ή ένα παρελθοντικό γεγονός. Κάποιος που έχει τραύμα έχει αντιφατικά συναισθήματα για το παρελθόν. Πολύ συχνά αυτό από ατομικό τραύμα γίνεται ευρύτερο, συλλογικό, τότε μιλάμε για πολιτισμικό τραύμα. Πάντως αρκετές φορές μετά από ένα μεγάλο γεγονός, ακόμα και τέτοιο που γεννά αντιθέσεις δεν βιώνουν όλοι τραύμα, αφού για αρκετούς το γεγονός αυτό αιτιολογείται και εξηγείται δύσκολα μεν, εύκολα δε.
Τραύμα έχουμε όταν κάποιο γεγονός δημιουργεί άγχος, στρες και αρνητικά συναισθήματα στον άνθρωπο. Το μίσος, η απέχθεια, η αποστροφή είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα στους φορείς αυτού του τραύματος, αλλά παράλληλα και θετικά συναισθήματα ή ενέργειες όπως βοήθεια και αλληλοβοήθεια για τους συντρόφους που αισθάνονται τα ίδια συναισθήματα.
Το τραύμα δημιουργεί μια ξεχωριστή ταυτότητα στα μέλη του. Δηλαδή η ομάδα αυτή καταλαβαίνει με ξεχωριστό τρόπο τα γεγονότα τα οποία έχουν δημιουργηθεί στο παρελθόν.
Η απώλεια της πατρίδας αποτελεί μια τραυματική εμπειρία για τον άνθρωπο, δημιουργεί δυνάμεις άγχους και έντασης στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, υπάρχει αίσθημα απώλειας και καταπίεσης. Όταν ο άνθρωπος χάνει τον εθνικό του χώρο αισθάνεται αδύναμος, μόνος, περιθωριοποιημένος στον κόσμο. Φαίνεται πως και η διάλυση της ΕΣΣΔ άφησε σε πολλούς ένα τέτοιο αίσθημα. Κατανοήθηκε σαν απώλεια της πατρίδας και τα νέα κράτη που δημιουργήθηκαν σε κάποιους δεν αντιστάθμισαν τη δική της εξαφάνιση. Αυτό συνέβη ιδίως στη Ρωσία.
Σε πολλούς Ρώσους συγκράτησε στην ψυχή αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα για τον κόσμο, αλλά και για τον άλλον, τον ξένο ή τον διαφορετικό. Στη δεκαετία του 1990 πολλοί άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους, έμειναν άνεργοι, άλλαξαν επάγγελμα, υπήρχε μεγάλη φτώχεια και οι άνθρωποι δεν ήξεραν πως να αντιδράσουν. Αναπτύχθηκε επιθετικότητα και βία στις πόλεις. Όλα αυτά είναι μεγάλα προβλήματα για τους ανθρώπους που μεγάλωσαν σε μια μεγάλη χώρα που μάθαιναν πως είναι η καλύτερη χώρα και η σπουδαιότερη χώρα και ο πολιτισμός της ξεχωριστός.
Οι βίαιες αλλαγές δημιούργησαν στην ψυχή πολλών το συναίσθημα του μίσους για τους φταίχτες ή το συναίσθημα του μίσους γι' αυτούς που έφυγαν από τη μεγάλη χώρα. Όλα αυτά είναι συναισθήματα που αφορούν το τραύμα και έχουν σχέση με τη στάση απέναντι στο παρελθόν. Η βία και ο πόλεμος στην Ουκρανία μου δείχνει πως το τραύμα σε ομάδα Ρώσων πολιτών και ηγετών και φίλων τους ανά τον κόσμο είναι πολύ ισχυρό. Στην Ουκρανία βλέπουμε βια και κατά αμάχων, τουλάχιστον μεγάλη προσπάθεια από τους επιτιθέμενους, ανά τον κόσμο βλέπω ανθρώπους να κλείνουν τα ματια σε αυτές τις βιαιότητες ή να τις εκλογικεύουν, να τις εξηγούν με λογικό τρόπο: «ναι, μά ο Ζελένσκι είναι ναζιστής, γιατί δεν είναι;». Αυτά ακούς από πολλούς. Ή το άλλο μα οι Ουκρανοί είναι με το ΝΑΤΟ, επομένως όλα δικαιολογούνται.
Πολλοί ιδίως οι πλέον πολιτικοποιημένοι, ακόμα και οι μαρξιστές έλυσαν το πρόβλημα με αναγωγή στην ανάπτυξη κάποιων αντικειμενικών παραγόντων που επέβαλαν τις αλλαγές, παράλληλα γινόταν έκκληση οι άνθρωποι να ακολουθήσουν τα αντικειμενικά γεγονότα. Άλλοι άνθρωποι όμως δεν κατάλαβαν την αναγκαιότητα των αλλαγών και η όλη εξέλιξη δημιούργησε σε αυτούς τραυματικές καταστάσεις. Το αποτέλεσμα αυτών των καταστάσεων βλέπουμε σήμερα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Στη Ρωσία υπάρχουν πολλοί επιστήμονες, καλλιτέχνες, συγγραφείς που έχουν ερμηνεύσει τις αλλαγές με πολύ καλό τρόπο, και οι οπαίοι συμβάλουν στην σωστή κατανόηση της πραγματικότητας. Άλλοι όμως δεν μπορούν να καταλάβουν, γιατί δεν έχουν κατανοήσει την αλλαγή της ΕΣΣΔ ως ένα λογικό, αντικειμενικό και πραγματικό γεγονός.
Γι' αυτό ακόμα και σήμερα οι αλλαγές της εποχής εκείνης γίνονται κατανοητές ως αλλαγές αυθαίρετες, αλλαγές κακόβουλες από κάποιες δυνάμεις, οι οποίες σήμερα πια πρέπει να τιμωρηθούν γι' αυτό. Αναγκαστικά η Ρωσία είναι η χώρα που κληρονόμησε εκείνη τη χώρα χώρα, είναι όμως σαφώς πολύ μικρότερη. Όμως οι δυνάμεις που αποχώρησαν από την ΕΣΣΔ και ακολουθούν άλλη πορεία θα πρέπει να τιμωρηθούν, γιατί στην πραγματικότητα δεν υπακούν στην ενοποιητική δύναμη της εποχής αυτού του χώρου στη Ρωσία.
Σήμερα αυτή η εμμονή και η πίστη στο τραύμα παρατηρείται στην εισβολή στην Ουκρανία και στην δικαιολόγησή της με κάθε τρόπο. Η εισβολή δικαιολογείται γιατί η Ουκρανία είναι εχθρός της Ρωσίας, αφού θέλει να συνάψει σχέσεις με τη Δύση, δηλαδή δεν κατανοείται με σωστό τρόπο η διάλυση της ΕΣΣΔ. Σε εκείνη τη χώρα συμμετείχαν κράτη που ακολουθούν πια τη δική τους πορεία. Αυτό δεν είναι αποδεκτό, κατά τη γνώμη μου, γιατί η διάλυση της χώρας δεν ερμηνεύεται σωστά, αλλά αντιμετωπίζεται ως κακόβουλη ενέργεια. Ταυτόχρονα η σημερινή Ρωσία κατανοείται ως συνέχεια της ΕΣΣΔ. Έτσι η απώλεια της πρώην πατρίδας ταυτίζεται με τη Ρωσία και τη σημερινή της ταυτότητα.
Οι Έλληνες κομμουνιστές οι οποίοι όχι μόνο δεν ταυτίζουν τη σημερινή Ρωσία με την ΕΣΣΔ αλλά ακόμα τη θεωρούν άμεση αντίθεση εκείνης δεν διακατέχονται από το τραύμα της απώλειας. Αυτοί θεωρούν πως η σημερινή Ρωσία είναι ένα καπιταλιστικό ληστρικό κράτος που μοιάζει με τις ΗΠΑ επομένως δεν έχει έναν ιδιαίτερο προορισμό διαφύλαξης της μνήμης της ΕΣΣΔ.
Αν μαζί με το τραύμα ενώσουμε και τον εθνικισμό, τότε παίρνουμε τη σημερινή κατάσταση στην εξωτερική πολιτική της Ρωσίας.
Ο εθνικισμός υπάρχει όταν σκέφτονται τη Μαλαρούσια που σήμερα κανένας δεν καταλαβαίνει και δεν αναγνωρίζει από τους πολίτες της Ουκρανίας η της Ρωσίας. Κανένας δεν καταλαβαίνει πως τα εδάφη νοτίως της Μαριούπολης ως την Οδησσό και η Κριμαία είναι κατακτήσεις της Μεγάλης Αικατερίνης που αποτέλεσαν τότε μια ρωσική επαρχία. Κανένας δεν καταλαβαίνει πως σήμερα αυτό είναι ρωσική επαρχία, όμως τα ιστορικά βιβλία μιλούν γι' αυτό. Είναι λυπηρό από τη μια να επικαλούνται οι σημερινοί ηγέτες της Ρωσίας την ΕΣΣΔ, αλλά παράλληλα να μην αποδέχονται τον χωρισμό των δημοκρατιών που έγινε επί Λένιν. Ο Λένιν έκανε κακό να δώσει το Ντονμπάς και το Λουχάνσκ στην Ουκρανία. Αυτό σκέφτονται. Δεν αποδέχονται έτσι πως οι Ουκρανοί πολέμησαν για να δημιουργηθεί η ΕΣΣΔ.
Οι κομμουνιστές σήμερα ερμηνεύουν αυτό το γεγονός την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, με οικονομικά κριτήρια, πιστεύουν πως σημαντικό είναι το υπέδαφος του Ντονμπάς και γι' αυτό κάνουν επέμβαση.
Προσωπική μου άποψη είναι πως τη Ρωσία την ενδιαφέρει το έδαφος, ο χώρος της Ουκρανίας που τον θεωρεί δικό της, και δεν περιορίζεται στις πλουτοπαραγωγικές πηγές, όπως θέλει η ερμηνεία περί ιμπεριαλιστικού πολέμου, η οποία όμως συμβάλει στην κατανόηση της κατάστασης.
Το μετασοβιετικό τραύμα το έχουν και πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα, ιδίως παλιοί κομμουνιστές, αλλά και άλλοι που θεώρησαν την αλλαγή στην ΕΣΣΔ ως συνωμοσία. Η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου δεν ήταν κακή για όλους. Σε πολλούς είχε δημιουργήσει μια ασφάλεια και μια αίσθηση ισορροπίας δυνάμεων. Για το λόγο αυτό και στην Ελλάδα πολλοί είναι σφόδρα θυμωμένοι με την αλλαγή της χώρας. Έτσι το τραύμα σε αυτούς φανερώνεται ως άκριτη υποστήριξη της επιθετικής πολιτικής της Ρωσίας. Άλλοι βέβαια δεν έχουν σχέση με αυτό το φαινόμενο απλώς δηλώνουν μια εθνικιστική αλληλεγγύη στον Πούτιν.
Κλείνοντας θα έλεγα πως το τραύμα όσο δεν θεραπεύεται, και θεραπεία σημαίνει συγχώρηση και μετάνοια για τις πράξεις, τόσο παραμένει και με την έντασή του δημιουργεί πρόβλημα στον άνθρωπο. Το μίσος, ο θυμός, η απέχθεια, η απώθηση προς τον άλλον, είναι όλα χαρακτηριστικά τα οποία συνδέουν τον άνθρωπο με ένα τραύμα. Μπορεί σήμερα οι άνθρωποι που κυβερνούν στη Ρωσία να κατανοήσουν διαφορετικά το παρελθόν και να δημιουργήσουν μια μνήμη καινούρια και θεμιτή; Όχι. Για το λόγο αυτό εξάλλου απαιτείται η ανανέωση του πολιτικού σκηνικού. Οι νέοι άνθρωποι έχουν διαφορετικές εμπειρίες από το παρελθόν και πάνω απ' όλα δεν έχουν τις ίδιες τραυματικές εμπειρίες που έχουν κάποιοι από τη σημερινή γενιά.