«Η ζωή εκ τάφου (παιδικές αναμνήσεις από την κατοχή και τον εμφύλιο) » εκδόσεις Αλφειός 2017.

 

Ημερολόγιο Γορτυνίας

 

Γιάννης Παπανικολάου «Η ζωή εκ τάφου (παιδικές αναμνήσεις από την κατοχή και τον εμφύλιο) » εκδόσεις Αλφειός 2017.

 9

Ο Γιάννης Παπανικολάου είναι δικηγόρος και κατάγεται από τη Ζάτουνα.  Το βιβλίο περιέχει αναμνήσεις από την κατοχή και τον Εμφύλιο κυρίως από τη Ζάτουνα αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Υπάρχει μεγάλη αναφορά για την ενέδρα που έστησαν οι αντάρτες του Βρετεμπούγα, γίνεται αναφορά για τα Λουτρά και τα άλλα χωριά της Ηραίας, για τη Δημητσάνα, τη Μεγαλόπολη καθώς και άλλα μικρότερα χωριά, όπως τον Ατσίλοχο, την Μάκρη, τη Ζέρζοβα.  Ο Συγγραφέας γραφεί το κείμενο αυτό σε ώριμη ηλικία, 2017, πρώτη έκδοση και σε αυτό διαφαίνεται σίγουρα η παιδική οπτική γωνία, αλλά είναι καθαρισμένη από την προσωπική ματιά και την ματιά του μεγάλου ανθρώπου.

Το βιογραφικό κείμενό του είναι γραμμένο από την  οπτική αυτού που θα αποκαλούσαμε σήμερα δημοκράτη  ανθρώπου  και βρίσκεται να συμπαθεί σε αρκετά σημεία τον αγώνα των ανθρώπων για ελευθερία. Αυτό όμως δεν κάνει το κείμενό του σε καμία περίπτωση προπαγανδιστικό από τη μία πλευρά. Ο αναγνώστης έχει να ωφεληθεί και να μάθει για στοιχεία της εποχής.  Αναφέρεται σε γεγονότα που ο ίδιος μικρός βίωσε και σε μεγαλύτερη ηλικία θέλησε να διαλευκάνει περισσότερο και να οδηγηθεί σε ασφαλή για τον ίδιον συμπεράσματα.

Σήμερα η  μελέτη αυτών των γεγονότων είναι σημαντική, αλλά είναι εξαιρετικό να βρούμε την οπτική γωνία εκείνη μέσω της οποίας θα τα εξετάσουμε. Μεγάλο πρόβλημα τα ονόματα, οι άνθρωποι που συμμετείχαν ιδίως σε βίαιες πράξεις, από τις δύο πλευρές, αυτά θέλουν οι άνθρωποι να ξεχάσουν. Όμως από την άλλη θα πρέπει να υπενθυμίζονται τα θύματα και των δύο πλευρών, να μνημονεύονται και να γίνεται αναφορά στον χαρακτήρα τους, αλλά και στην εποχή. Σε κάποια χωριά κρυφά δειλά αρχίζουν τα αναφέρονται και ονόματα. Όμως η ιδιαιτερότητα της εποχής πρέπει να βρίσκεται πως και από τις δύο πλευρές πρέπει να προχωρήσουμε στην κατανόηση της εποχής και αφού στιγματίσουμε την πράξη να προχωρήσουμε ίσως στη συγχώρεση των ανθρώπων που είχαν διαπράξει εγκλήματα, αλλιώς δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Και βλέπω πως πολλοί κάνουν αυτή τη διαδικασία. ‘Όμως η αλήθεια, η σκληρή αλήθεια θα πρέπει να μνημονεύεται.

Το βιβλίο του Παπανικολάου δεν αναφέρεται σε συγχώρεση, αλλά παραμένει μόνο στην  αναφορά των ονομάτων που συμμετείχαν στις όλες αυτές βίαιες πράξεις, κάποιες φορές δεν μιλά με τα ονόματα ξεκάθαρα.

Έτσι κάνει λόγο για τους 11 που σκοτώθηκαν στην Δημητσάνα από το ΕΑΜ το 1943, ο εμφύλιος πόλεμος ξεκινά σύμφωνα με τους επιστήμονες το 1943 και όχι το 1946, και επεξηγεί πως την απόφαση αυτή του ΕΑΜ μετέφερα στην ΟΠΛΑ Δημητσάνας κάποιος άνθρωπος ο οποίος έζησε την υπόλοιπη ζωή του ήσυχα, έγινε δικηγόρος και έζησε στην Αθήνα, ευημερώντας. Μάλιστα ο Παπανικολάου υποστηρίζει πως η εκτέλεση αυτών των ανθρώπων ενεργοποιήθηκε από τους Άγγλους και τις μυστικές τους υπηρεσίες και όχι από τον ΕΑΜ ο οποίες αν και μίλησε για μέτρα δεν αναφέρθηκε σε ανθρώπους. Μετά την εκτέλεση των 11 Δημητσανιτών στην περιοχή υπήρξε κλίμα κατά του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και μεγάλη εχθρότητα στους αντάρτες.

Ενδιαφέρον έχουν στοιχεία που παραθέτει για τη λειτουργία των λαϊκών δικαστηρίων, αλλά και την τιμωρία προδοτών και δωσίλογων.

Όμως σήμερα αν και δεν μας αγγίζει ίσως, θα έλεγα πως η μεγαλύτερη σπουδαιότητα του βιβλίου είναι πως δείχνει την εξαθλίωση του λαού κάτω από την ξένη κατάκτηση, η πείνα, η στέρηση, η ανέχεια είναι αυτά που κυριαρχούν. Το βιβλίο αναφέρεται «εκ τάφου» κυριολεκτικά, γιατί, επειδή στο σπίτι κατά τη διάρκεια της κατοχής υπήρχε μεγάλη πείνα και έλλειψη λαδιού, η μητέρα έπαιρνε από τα καντήλια στο νεκροταφείο λάδι για να μαγειρέψει και να θρέψει την οικογένεια.  Ο συγγραφέας πιστεύει πως από το νεκροταφείο ζει και ο ίδιος.

Μεγάλη αναφορά στις ενέργειες των Ιταλών και ιδίως των Γερμανών, οι οποίες είχαν ως σκοπό να υφαρπάξουν τρόφιμα και άλλη κινητή περιουσία των κατοίκων, να προκαλέσουν το φόβο και να αποδυναμώσουν την αντίσταση.

Το 1943 μετά το ολοκαύτωμα της Δόξας Γορτυνίας, οι Γερμανοί θέλησαν να καταστρέψουν και τη Ζάτουνα γιατί το χωριό υποδέχθηκε την ομάδα του Θωμόπουλου που έστησε ενέδρα και σκότωσε τους εφτά Γερμανούς, όμως οι ντόπιοι είπαν στους Γερμανούς πως ο δωσίλογος πρωθυπουργός Λογοθετόπουλος ήταν από τη Ζάτουνα και έτσι υπεχώρησαν.

Μικρή αναφορά αλλά ουσιώδης γίνεται για τον Εμφύλιο που καταδεικνύει τα προβλήματα που παρουσιάζονται όταν υπάρχει πόλεμος μέσα στη χώρα. Στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε την έκφραση «εμφύλιος πόλεμος» έκφραση μάλλον συναισθηματική, σε άλλες γλώσσες ο πόλεμος αυτός αναφέρεται ως «πόλεμος των πολιτών ή πολιτικών πόλεμος»

Κυρίως περιγράφονται γεγονότα. Η μάχη της Δημητσάνας 30-8-1948 έληξε με τη νίκη του εθνικού Στρατού. Εδώ όμως χρησιμοποιήθηκε αεροπορία και βόμβες ναπάλμ που στα τρόπαια πέντε μήνες πριν δεν είχαν χρησιμοποιηθεί. Μετά τη μάχη της Δημητσάνας ο εθνικός στρατός κυριαρχεί στην περιοχή που αυτό επιτείνεται με την εμφάνιση της 9^ης Μεραρχίας από τον στρατηγό Πετζόπουλο.

Ωραία αναφορά στην δασκάλα του κυρία Πλουμπίδου, νύφη του κομμουνιστή ηγέτη η οποία χωρίς να έχει καμία σχέση διασύρθηκε το 1948 από τη χωροφυλακή και πέθανε από βασανιστήρια. Η παρασημοφόρηση των προδοτών είναι ένα σημείο των καιρών, όπως και το ότι η σκληρότητα είχε γίνει καθημερινότητα για πολλούς : οι κεφαλοκυνηγοί ήταν μια πραγματικότητα, οι συλλήψεις ανταρτών για να πάρουν λύτρα κάποιοι καταγγέλλοντες.

Γενικά εδώ υπάρχουν πολλά γεγονότα στα οποία φαίνεται η ανυποχώρητη σκληρότητα των νικητών αλλά και η αφοσίωση κάποιων κομμουνιστών στους αγώνες τους και στα ιδεώδη τους. Γίνεται αναφορά και στον Γεώργιο Στασινόπουλο, από Τρόπαια, που ήταν βασιλικός επίτροπος και είχε την προσωνυμία «χασάπης». Ο Στασινόπουλος το 1963 έγινε βουλευτής της Ε.Κ. Τα στρατοδικεία λειτουργούσαν με απλό τρόπο αν ο κατηγορούμενος υπέγραφε δήλωση μετανοίας και καταδίκης των πολιτικών του απόψεων θα μπορούσε να αθωωθεί, ειδάλλως καταδικαζόταν κάποιες φορές σε θάνατο ή σε εξορία στα ξερονήσια.

Το βιβλίο είναι ευσύνοπτο και είναι καλά γραμμένο. Προβληματίζει τον αναγνώστη για την περιοχή και τις δυσκολίες που περνούν οι άνθρωποι στον πόλεμο. Και κάτι άλλο πολύ επίκαιρο. Αναφέρει πως σύμφωνα με την ορολογία της εποχής, η επίσημη κυβέρνηση δεν ονόμαζε τον εμφύλιο ως τέτοιο για να μην έχουν σε αυτή επιπτώσεις οι αποφάσεις του ΟΗΕ, τον ονόμαζε αγώνα κατά των στασιαστών ή κατά των συμμοριτών. Κάτι που εξάλλου πιστεύουν και πολλοί συμπατριώτες μας και αυτό δεν είναι καθόλου παρήγορο.