Μιχάλης Πάτσης
Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στο Λύκειο
 |
| Πίνακας της Ραφαηλίας Καπίρη |
Από εφέτος η διδασκαλία της λογοτεχνίας στο Λύκειο γίνεται κατά τη γνώμη μου με τρόπο λανθασμένο ο οποίος δεν τιμά ούτε τη διδασκαλίας της ελληνικής, αλλά ούτε και την ελληνική λογοτεχνική παράδοση.
Η λογοτεχνία ως πρόσφατα εξεταζόταν ως ένα ξεχωριστό μάθημα, στο οποίο ο μαθητής θα έπρεπε να παίρνει κάποιες βασικές γνώσεις για τη λογοτεχνική παράδοση, για τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα της νέας ελληνικής γλώσσας. Αν και ο τρόπος και εδώ δεν ήταν άρτιος αφού είχε αφαιρεθεί από τη διδασκαλία τελείως η φιλολογική κριτική ή φιλολογική ιστορία της νεότερης Ελλάδας, εντούτοις υπήρχε το ξεχωριστό μάθημα το οποίο οι μαθητές διδάσκονταν και στο οποίο εξετάζονταν την περίοδο των εξετάσεων. Σήμερα αυτή η παράδοση δεν υπάρχει πλέον. Καταργήθηκε. Θα πει κάποιος μεταρρυθμίστηκε. Θα εξηγήσω όμως αν είναι μεταρρύθμιση.
Νομίζω πως η ελληνική λογοτεχνία ως εξεταζόμενο μάθημα είχε καθιερωθεί τουλάχιστον κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Μπορεί να κάνω λάθος. Πάντως σχολικά βιβλία ελληνικής λογοτεχνίας εκδίδονται από τον 19ο αιώνα. Ο μαθητής ο οποίος δεν γνωρίζει και δεν μαθαίνει τους βασικούς εκπροσώπους της ελληνικής λογοτεχνίας ποια σχέση έχει άραγε με αυτή; Σήμερα το μάθημα της λογοτεχνίας στηρίζεται στην καλή θέληση, αφού τα κείμενα που διδάσκονται οι μαθητές, δεν είναι υποχρεωμένοι και να τα μάθουν. Δεν θα εξεταστούν σε αυτά. Και ακόμα και αν γινόταν λόγος να εξεταστούν σε κάποια από αυτά, τα ερωτήματα δεν θα είχαν κάποια σχέση με τους ποιητές ή συγγραφείς που μαθαίνουν.
Με λίγα λόγια από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας έχουν αφαιρέσει τους δημιουργούς και τη φιλολογική παράδοση την οποία οι πολίτες μιας χώρας, όχι οι κάτοικοι, οι άνθρωποι που θέλουν να ξέρουν την ιστορία τους θα πρέπει να την μαθαίνουν, να την κατανοούν, να την εφαρμόζουν στη ζωή τους, να την διαδίδουν να την αλλάζουν και να την εξελίσσουν. Έχουν αφαιρέσει δηλαδή όλη την παράδοση που συνδέει τους νεότερους με το ιστορικό τους παρελθόν.
Εθνοαποδομισμός θα πουν κάποιοι. Αλλά γιατί να μην είναι ελλιπής εξέταση της κατάσταση; Γιατί να μην είναι σκέτη βλακεία βρε αδερφέ; Όταν εσύ που είσαι υπεύθυνος σε έναν τομέα, σε όρισε η δομημένη πολιτεία, θεωρείς πως μπορείς να μεταρρυθμίσεις το σύστημα διδασκαλίας της λογοτεχνίας βγάζοντας τη μεγάλη ελληνική λογοτεχνική παράδοση από το Λύκειο; Αφαιρώντας το μάθημα. Εσύ που γράφεις το προεδρικό διάταγμα ξεχνάς τους μεγάλους Έλληνες λογοτέχνες που μας παρέδωσαν μια μια ταυτότητα σε αυτή στηριζόμαστε ως χώρα σήμερα όπως τους Σολωμό, Καβάφη, Παλαμά, Σεφέρη, Ελύτη, Καζαντζάκη, Ρίτσο, Βάρναλη και τόσους άλλους για να τοποθετήσεις κάποιο λογοτεχνικό κείμενο με βάση θεματικά κριτήρια δίπλα σε ένα άρθρο μιας εφημερίδας και μέσα από αυτό να μιλήσεις για τη λογοτεχνία. Εσύ που θεωρείσαι πολιτικός ή άλλο στέλεχος δεν νιώθεις πως η Ελλάδα είναι ο πολιτισμός της και βέβαια και ο νεότερος πολιτισμός της, γιατί αφαιρείς τη λογοτεχνία από μάθημα;
Δεν καταλαβαίνετε όλοι εσείς και οι πολιτικοί πάνω απ' όλα πως και σε δέκα και σε είκοσι χρόνια πάλι στα ίδια θα είμαστε, στον πολιτισμό αυτής της χώρας. Δεν καταλαβαίνετε πως στηριζόμαστε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στον Καβάφη και στον Καζαντζάκη ή στον Σολωμό, παρά στις αγορές του αιώνα που πραγματοποιούνται κατά καιρούς ή σε συμφωνίες που δεν έχουν αντίκρισμα.
Σήμερα ένα ποίημα του Σολωμού ή του Παλαμά το οποίο θα διδαχθεί στην τάξη δεν θα εξεταστεί, δημιουργώντας και μια συγκεκριμένη συμπεριφορά από κάποιους μαθητές, γιατί καλούνται να μιλήσουν για κάτι τι οποίο δεν τους είναι αναγκαίο. Ας πούμε γιατί να μάθουν για τη μυθική μέθοδο ή για τη σημασία των Ελεύθερων Πολιορκημένων ή του Δωδεκάλογου του Γύφτου ή τόσα και τόσα άλλα κείμενα, αφού αυτά τα κείμενα δεν τα εξετάζονται και επομένως δεν χρειάζεται να απομνημονεύσουν κάτι ίσως, να εμβαθύνουν, να μελετήσουν. Βέβαια πολλοί μαθητές δεν έχουν πρόβλημα και συνεχίζουν και μαθαίνουν. Όλα εξαρτώνται από τον διδάσκοντα.
Από αυτό το σχολικό έτος η Λογοτεχνία εξετάζεται μαζί με τη Νεοελληνική Γλώσσα. Επομένως όλοι θέλουν να έχουν επιτυχία στις εξετάσεις και ακολουθούν το νέο τρόπο. Η εξέταση αυτή περιλαμβάνει την εξής διαδικασία. Σε βάση κείμενο μη λογοτεχνικό το οποίο επιλέγεται με θεματικά κριτήρια π.χ. άρθρο για την ανεργία, ή ομιλία για τον ρατσισμό, ή δοκίμιο για τον ελεύθερο χρόνο ή την οικογένεια, επιλέγεται και ένα λογοτεχνικό κείμενο, ποίημα ή μικρό πεζό, με την ίδια θεματολογία και με βάση αυτά τα δύο κείμενα διαμορφώνεται το διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία. Οι ερωτήσεις αφορούν στην κατανόηση του κειμένου και στην ερμηνεία, αλλά καθόλου στη μελέτη.
Τα μεγάλά λογοτεχνικά κείμενα, οι συγγραφείς, η φιλολογική και η πολιτισμική ανάλυση έχουν ουσιαστικά αποσιωπηθεί. Βέβαια όχι μόνο εφέτος, αλλά από τα προηγούμενα έτη. Και μάλλον με τη συνεργασία διαφόρων κυβερνήσεων. Ακόμα και οι μαθητές του Ανθρωπιστικού Προσανατολισμού δεν διδάσκονται Νεοελληνική Λογοτεχνία με σύστημα και τρόπο τέτοιο που να προάγεται η ενσυναίσθηση και η κατανόηση του ελληνικού πολιτισμού με τον οποίο θα ασχοληθούν.